Lấp khoảng trống chuyên môn của cán bộ giáo dục cấp xã

Điều này dẫn đến nhiều áp lực lên hệ thống giáo dục, cần nhiều giải pháp đồng bộ, cấp bách.

Áp lực từ những “khoảng trống”

Ông Phạm Văn Lê - Trưởng phòng Giáo dục Trung học, Sở GD&ĐT Cà Mau chia sẻ, trước đây khi còn phòng GD&ĐT cấp huyện, phòng chuyên môn của sở được hỗ trợ nhiều trong thực hiện các đầu công việc, đặc biệt liên quan đến cấp trung học.

Tuy nhiên, từ khi thực hiện chính quyền 2 cấp, không còn phòng GD&ĐT cấp huyện/thành phố, trong khi hiện nay nhân sự phụ trách công tác giáo dục ở một số địa phương trong tỉnh còn mỏng, được bố trí chưa đúng chuyên môn, thay đổi thường xuyên.

Cùng đó, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin của một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu công tác, dẫn đến đầu mối quản lý, khối lượng công việc của phòng tăng hơn trước rất nhiều.

Đồng thời, gặp khó khăn trong tham mưu, đề xuất, cụ thể hóa các chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ chuyên môn đối với các cơ sở giáo dục trực thuộc xã. Không riêng Phòng Giáo dục Trung học, nhiều phòng chuyên môn khác trực thuộc Sở GD&ĐT Cà Mau cũng đang chịu áp lực về đầu mối quản lý, khối lượng công việc khi phải “ôm” cả nhiệm vụ ở cơ sở.

Theo ông Nguyễn Hải Sơn - Hiệu trưởng Trường THCS Hải Xuân (Ninh Bình), trước đây có phòng GD&ĐT là cầu nối giữa sở và các trường, đóng vai trò tham mưu, hướng dẫn chuyên môn, kiểm tra và hỗ trợ thường xuyên. Nay xóa bỏ cấp phòng, cán bộ xã đảm nhận vai trò này trong khi phần lớn chưa được đào tạo chuyên sâu về giáo dục, dẫn tới việc triển khai nhiều khi thiếu nhịp nhàng.

“Thực tế cho thấy việc bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ phòng văn hóa về kỹ năng quản lý giáo dục hiện nay mới chỉ mang tính tạm thời, chưa giải quyết được gốc rễ vấn đề. Ở nhiều địa phương, nhất là sau khi sáp nhập xã, một số cán bộ dôi dư được bố trí về công tác tại các phòng ban, trong đó có phòng văn hóa - đơn vị hiện phụ trách lĩnh vực giáo dục.

Phần lớn cán bộ này trước đó không có chuyên môn về giáo dục, thậm chí đã lớn tuổi, được điều chuyển sang chỉ để chờ nghỉ chế độ, nên việc đào tạo, bồi dưỡng không mang lại hiệu quả thực chất”, ông Nguyễn Hải Sơn nêu.

Trong khi đó, tại Nghệ An, sau hơn 4 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều phó chủ tịch UBND xã, trưởng phòng Văn hóa - Xã hội đã xin nghỉ hưu trước tuổi theo Nghị định 178/2024/NĐ-CP.

Điều này gây thiếu hụt đội ngũ cán bộ nói chung, và cán bộ phụ trách lĩnh vực giáo dục nói riêng, trong khi nhiệm vụ, đầu mối công việc chính quyền cấp xã rất nhiều. Xã Yên Xuân, Nghệ An đang trống vị trí Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội.

Ông Phạm Văn Toàn - Bí thư Đảng ủy xã, cho biết: Trước đó, trong công tác tổ chức cán bộ, địa phương đã nghiên cứu, sắp xếp, bổ nhiệm các vị trí phù hợp nhất với chuyên môn, kinh nghiệm của từng người.

Trong đó, Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội nguyên là Chủ tịch UBND của xã cũ trên địa bàn trước khi sáp nhập. Tuy nhiên, sau thời gian làm việc, cán bộ này đã xin nghỉ. Một trong nhiều lý do là khối lượng công việc lớn, yêu cầu chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ, trong khi tuổi đã nhiều, không còn nhanh nhẹn, năng động so với lớp trẻ để học hỏi, cập nhật.

Trong thời gian chờ được bổ sung nhân sự mới, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Yên Xuân, Nghệ An tạm thời phụ trách. Dù vậy, người này cũng không có chuyên môn về giáo dục trước đó và đang vừa học, vừa làm.

lap-khoang-trong-chuyen-mon-cua-can-bo-giao-duc-cap-xa.jpg

Giải pháp tạm thời

Hiệu trưởng Trường THCS Hải Xuân (Ninh Bình) cho rằng, giải pháp lâu dài và hiệu quả hơn là cần có cơ chế biệt phái cán bộ quản lý có năng lực từ các cơ sở giáo dục sang hỗ trợ phòng văn hóa – thông tin trong công tác quản lý.

“Những người đang trực tiếp làm công tác quản lý trường học nắm rõ tình hình, am hiểu chuyên môn, nếu được tăng cường cho cơ quan quản lý địa phương sẽ giúp việc điều hành, giám sát hoạt động giáo dục sát thực tế hơn. Tuy nhiên, hiện nay lại vướng về thủ tục pháp lý, bởi cán bộ quản lý là viên chức, trong khi vị trí tại phòng văn hóa thuộc diện công chức. Đây là điểm nghẽn cần được tháo gỡ nếu muốn mô hình mới vận hành hiệu quả”.

Ông Nông Văn Tuyên, cán bộ Phòng Văn hóa - Xã hội, xã Cốc Pàng, tỉnh Cao Bằng, chia sẻ: “Trước khi sáp nhập, tôi làm trưởng công an, sau đó chuyển sang văn phòng xã và hiện là cán bộ Phòng Văn hóa - Xã hội được phân công phụ trách mảng giáo dục.

Ban đầu, tôi gặp không ít khó khăn, từ việc nắm bắt công văn đến triển khai các nội dung. Tuy nhiên, quá trình làm việc tôi cũng học hỏi và trao đổi thêm với các nhà trường; mặt khác, tôi may mắn được tham gia các lớp tập huấn, nhờ đó đã khắc phục được những khó khăn ban đầu, nắm vững nghiệp vụ, triển khai công việc hiệu quả hơn”.

Cũng theo ông Nông Văn Tuyên, bên cạnh công tác tập huấn, việc tổ chức lại bộ máy quản lý giáo dục ở cơ sở cũng được quan tâm. Nhiều xã trên địa bàn đã thành lập ban chỉ đạo phổ cập giáo dục, trong đó hiệu trưởng các trường cùng tham gia ban chỉ đạo tư vấn cho cán bộ văn hóa xã, giúp họ triển khai công việc một cách bài bản và khoa học, làm tốt công tác tham mưu cho địa phương.

Tại Thái Nguyên, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Nguyễn Văn Hưng cho biết, để “gỡ khó” cho cán bộ cấp xã, phường phụ trách lĩnh vực giáo dục, sở đã tăng cường công tác chỉ đạo trực tiếp, thành lập các tổ tư vấn chuyên môn. Thành viên của tổ bao gồm chuyên viên cấp xã, phường, giáo viên, cán bộ quản lý của các nhà trường để làm tốt công tác tham mưu cho địa phương.

Sở thường xuyên tổ chức tập huấn tập trung vào những vấn đề then chốt như nâng cao năng lực quản lý, đổi mới kiểm tra đánh giá học sinh tiểu học, triển khai dạy học hai buổi/ngày, ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong quản lý và dạy học.

Việc tổ chức tập huấn trực tiếp tại các cơ sở giáo dục cũ giúp cán bộ nhanh chóng nắm bắt nhiệm vụ, khắc phục khó khăn ban đầu, đồng thời tạo sự thống nhất trong toàn ngành. Ông Nguyễn Văn Hưng cho rằng, việc tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ cán bộ quản lý giáo dục ở cơ sở không chỉ là giải pháp trước mắt, mà còn là chiến lược lâu dài để xây dựng ngành Giáo dục đồng bộ, hiệu quả.

Mô hình quản trị thích ứng

Lãnh đạo Sở GD&ĐT Cà Mau cho biết, để giảm áp lực lên hệ thống giáo dục, thời gian qua, sở đã tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ phụ trách giáo dục cấp xã. Nội dung tập huấn gồm: Quản lý Nhà nước của chính quyền địa phương hai cấp đối với lĩnh vực giáo dục; ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý giáo dục; kỹ năng xây dựng kế hoạch, tổng hợp báo cáo, hướng dẫn kiểm tra cơ sở vật chất, công tác huy động học sinh… Qua đó giúp cán bộ mới dễ nắm bắt, hạn chế sai sót trong triển khai.

Song song đó, sở phân công mỗi công chức chuyên môn của các phòng thuộc sở phụ trách một cụm xã hoặc khu vực, đảm bảo có đầu mối hướng dẫn, giải đáp, tiếp nhận báo cáo.

Đồng thời, tạo nhóm Zalo bao gồm công chức của sở và các công chức xã để có kênh trao đổi trực tuyến thường xuyên, dễ dàng hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ hướng dẫn nhanh xử lý hồ sơ, kế hoạch..., giảm họp trực tiếp; giúp công chức xã tháo gỡ nhanh các khó khăn, vướng mắc, không phải làm việc với quá nhiều người, giảm tải công văn, giấy tờ.

“Thời gian tới, cùng với công tác tập huấn, sở GD&ĐT kiến nghị cơ quan thẩm quyền tăng cường biên chế chuyên trách giáo dục cấp xã, í́t nhất mỗi xã/phường có 1 cán bộ chuyên trách, có trình độ chuyên môn sư phạm hoặc quản lý giáo dục và có chính sách phụ cấp trách nhiệm tương xứng”, ông Lê Hoàng Dự - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Cà Mau, thông tin.

Trước sự thay đổi của mô hình chính quyền hai cấp, Sở GD&ĐT Nghệ An đã chủ động điều chỉnh về mô hình quản trị giáo dục. Trong đó, sở chỉ đạo trực tiếp các hiệu trưởng nhà trường từ mầm non đến THPT và có văn bản thông báo để các xã, phường biết nếu có nội dung liên quan, không còn khâu trung gian.

Do địa bàn tỉnh Nghệ An rộng, địa hình phức tạp nên sở sẽ chia thành 5 cụm giáo dục, trong đó người của sở sẽ kiêm nhiệm để phụ trách trực tiếp. Các cụm giáo dục này sẽ hỗ trợ trực tiếp chính quyền địa phương trong quản lý giáo dục hoặc khi có sự cố như an ninh trường học, bạo lực học đường… và báo cáo trực tiếp về sở. Các cụm được xem như cánh tay nối dài của sở, văn phòng của cụm đặt ở các trung tâm GDTX nên sẽ không phát sinh về cơ sở vật chất, bố trí thêm đội ngũ…

Hiện, sở cũng đã đề nghị các phòng chuyên môn xây dựng lực lượng nòng cốt, cốt cán là các hiệu trưởng, đại diện cho các khu vực (mỗi địa bàn từ 5 - 10 trường). Những trường được chọn sẽ dẫn dắt các phong trào, đầu tàu cho các chủ trương đổi mới giáo dục và hỗ trợ dẫn dắt cho các trường còn lại trong vùng.

Theo ông Thái Văn Thành - Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An, theo phân cấp hiện nay, chủ tịch xã, phường có quyền điều động giáo viên, hiệu trưởng, hiệu phó lên hỗ trợ trong thời gian không quá 3 tháng trong các thời điểm như tổ chức các kỳ thi, thi học sinh giỏi.

Sở GD&ĐT Nghệ An giao từng phòng chuyên môn tổng hợp lại những nhiệm vụ cơ bản của năm học từ nội dung công việc, quy trình hồ sơ, thủ tục hỗ sợ nhân sự cấp xã. Việc “cầm tay chỉ việc” sẽ tạo thuận lợi cho chính quyền trong quá trình triển khai nhiệm vụ.