Với 100 tác phẩm hội họa của ba họa sĩ gạo cội Lý Trực Sơn, Ca Lê Thắng và Đào Minh Tri, triển lãm “Hồi cố vọng lai” trở thành sự kiện đặc biệt, tôn vinh thế hệ vàng của mỹ thuật Việt Nam hiện đại.
Ba gương mặt, một thế hệ
Diễn ra từ ngày 13/9 - 26/10 tại Trung tâm Nghệ thuật đương đại VCCA (Hà Nội), triển lãm đang thu hút sự quan tâm của giới chuyên môn và công chúng. Không chỉ là một sự kiện giàu giá trị thẩm mỹ, “Hồi cố vọng lai” còn là lời tri ân hướng tới kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam.
Ba họa sĩ cùng tốt nghiệp hệ Sơ Trung 7 năm và Đại học 5 năm của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, đại diện cho một thế hệ vàng của mỹ thuật hiện đại. Mỗi người đến từ một vùng đất, mang theo ký ức, chất liệu và biểu tượng bản địa khác nhau để hình thành nên thế giới quan độc đáo.
Lý Trực Sơn gắn với miền Trung nắng gió, Ca Lê Thắng đại diện miền Nam sôi nổi, Đào Minh Tri là gương mặt nổi bật của miền Bắc. Cả ba cùng hội ngộ, đối thoại bằng ngôn ngữ nghệ thuật riêng nhưng hòa chung tinh thần sáng tạo bền bỉ.
“Hồi cố vọng lai” không đơn thuần là tập hợp tác phẩm, mà như một tấm bản đồ nghệ thuật phản ánh sự giao thoa giữa địa phương và lịch sử. Mỗi bức tranh là một nốt nhạc hợp thành bản giao hưởng thị giác. Người xem thấy được sự kế thừa và phát triển của mỹ thuật Việt Nam, đồng thời cảm nhận nỗ lực kiến tạo một ngôn ngữ nghệ thuật độc lập, không hòa tan nhưng cũng không tách rời dòng chảy quốc tế.
Triển lãm được đồng giám tuyển bởi Đỗ Tường Linh và Vũ Huy Thông. Họ đã sắp đặt để mỗi tác phẩm không đứng riêng lẻ mà đối thoại, bổ trợ lẫn nhau, giúp người xem nhận ra điểm chung và khác biệt giữa ba gương mặt nghệ sĩ. Chính sự tinh tế trong giám tuyển đã tạo nên hành trình trải nghiệm xuyên suốt, đưa người thưởng lãm đi từ ký ức đến khát vọng.
Trong lịch sử mỹ thuật hiện đại, sự xuất hiện của các “bộ tứ” nghệ sĩ luôn là dấu mốc đáng chú ý. Nhà nghiên cứu Lý Đợi cho rằng, nếu có sự góp mặt của Thành Chương - vốn dự kiến ban đầu nhưng lỡ hẹn vì lý do cá nhân, thì triển lãm này có thể hình thành “bộ tứ” Sơn - Thắng - Tri - Chương, tạo nên thế hệ thứ năm trong lịch sử các bộ tứ nổi bật của mỹ thuật Việt Nam.
Dù thiếu vắng Thành Chương, triển lãm vẫn cho thấy tầm vóc của ba họa sĩ đồng niên đã để lại dấu ấn sâu đậm suốt hơn nửa thế kỷ qua. Điểm chung của cả ba chính là tinh thần lao động nghệ thuật nghiêm cẩn và bền bỉ. Họ không chỉ sáng tác mà còn giảng dạy, làm sách báo, giám khảo, tham gia hội thảo, hoạt động ngoại giao và di sản.
Tác phẩm của họ hiện diện trong nhiều bộ sưu tập, bảo tàng trong và ngoài nước, tạo ảnh hưởng lớn đến nhiều thế hệ họa sĩ trẻ. Ở tuổi U80, cả ba vẫn say sưa sáng tác, trưng bày, đối thoại cùng công chúng - minh chứng cho sức sáng tạo bền bỉ và khát vọng cống hiến.
Triển lãm 'Hồi cố vọng lai' thu hút đông đảo giới mỹ thuật, nghiên cứu và công chúng mộ điệu.
Ký ức làm nên sức bật tương lai
“Hồi cố vọng lai” cũng nhấn mạnh khía cạnh ký ức và lịch sử. Những bức tranh gợi mở hành trình cá nhân nhưng đồng thời phản chiếu câu chuyện chung của mỹ thuật Việt Nam: từ kháng chiến đến hòa bình, từ giao lưu đến hội nhập quốc tế.
Người xem nhận ra trong các tác phẩm không chỉ bóng dáng làng quê, văn hóa dân gian, mà còn sự hòa quyện của tư duy tạo hình hiện đại, phản ánh quá trình mở rộng biên giới thẩm mỹ.
Một điểm nhấn khác của triển lãm là các hoạt động bên lề. Trong thời gian diễn ra, VCCA tổ chức nhiều tọa đàm, tour tham quan có thuyết minh, giúp khán giả tiếp cận nghệ thuật gần gũi và sinh động hơn. Các buổi trò chuyện nghệ thuật tạo cơ hội để công chúng đối thoại trực tiếp với nghệ sĩ, giám tuyển, nhà nghiên cứu, từ đó hiểu sâu hơn về tư tưởng sáng tác và mối liên hệ giữa nghệ thuật và đời sống.
Không chỉ dừng lại ở phạm vi một triển lãm, sự kiện còn mang tính biểu tượng khi gắn liền với kỷ niệm 100 năm Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Đây là nơi đã đào tạo nhiều thế hệ nghệ sĩ, đóng góp nền tảng cho sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Việc ba họa sĩ từng gắn bó với ngôi trường này cùng trở lại trong một triển lãm là lời tri ân đầy ý nghĩa, nhắc nhớ rằng truyền thống và hiện đại luôn song hành, quá khứ chính là điểm tựa để nghệ thuật vươn tới tương lai.
Giới chuyên môn nhận định, “Hồi cố vọng lai” là một trong những triển lãm quan trọng nhất của năm 2025. Không chỉ bởi chất lượng tác phẩm hay danh tiếng nghệ sĩ, mà vì sự kiện đặt ra câu hỏi lớn: đâu là con đường cho mỹ thuật Việt Nam trong bối cảnh hội nhập toàn cầu? Từ trải nghiệm của ba họa sĩ, người xem có thể cảm nhận rằng “chìa khóa” nằm ở việc giữ gìn bản sắc, khai thác chất liệu dân tộc, đồng thời không ngừng tìm tòi, đổi mới để đối thoại với thế giới.
'Hồi cố vọng lai' không đơn thuần là tập hợp tác phẩm, mà như một tấm bản đồ nghệ thuật phản ánh sự giao thoa giữa địa phương và lịch sử.
Triển lãm cũng khơi gợi suy ngẫm về vai trò của nghệ thuật trong xã hội. Nghệ thuật không chỉ để ngắm nhìn, mà còn là cách để nhớ lại, để suy tư và để dự phóng. Như chính tên gọi “Hồi cố vọng lai” - gợi mở vòng tuần hoàn ký ức và tương lai, trân trọng cội nguồn để kiến tạo bước đi mới.
Ở cuối chặng đường thưởng lãm, công chúng không chỉ rời đi với ấn tượng về những bức tranh, mà còn mang theo câu chuyện của một thế hệ nghệ sĩ đã sống, sáng tạo và cống hiến không ngừng. Họ giữ vai trò tiên phong trong việc lan tỏa nghệ thuật đương đại, đồng thời tạo dựng những không gian đối thoại, kết nối nghệ sĩ với công chúng.
Giới nghiên cứu nhận định, thế hệ Ca Lê Thắng, Lý Trực Sơn và Đào Minh Tri trưởng thành trong bối cảnh chiến tranh, từng được gọi là “thiếu sinh quân mỹ thuật”. Họ bước vào nghề từ cuối thập niên 1970 và thực sự tỏa sáng sau Đổi Mới (1986), khi mỹ thuật Việt Nam đứng giữa di sản hiện thực xã hội chủ nghĩa và làn sóng hiện đại quốc tế. Trong không gian đối lập ấy, họ tìm ra tiếng nói riêng, vừa gìn giữ bản sắc Việt, vừa mở rộng cánh cửa đối thoại với thế giới.
