Trước đây, do thiếu các quy định về giấy phép, vốn điều lệ, giới hạn lãi suất, nghĩa vụ minh bạch... nên không ít nền tảng cho vay ngang hàng dù không thuộc ngân hàng, cũng không phải công ty tài chính nhưng vẫn hoạt động rầm rộ trong vùng “xám” pháp lý. Một số nền tảng thực hiện thu tiền, sau đó không rót vốn đúng cam kết, hoặc đầu tư sai mục đích. Lĩnh vực này cũng thiếu bộ tiêu chuẩn chung về xếp hạng tín dụng, phương pháp thẩm định, cơ chế bảo vệ người dùng.
Từ thực trạng đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 94/2025/NĐ-CP quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng - đánh dấu bước đi đầu tiên trong việc xây dựng khuôn khổ pháp lý cho cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong lĩnh vực ngân hàng, trong đó có lĩnh vực cho vay ngang hàng.
Sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 94/2025/NĐ-CP, NHNN cũng đã có những động thái cụ thể nhằm tạo lập môi trường thử nghiệm cho vay ngang hàng. Cụ thể, NHNN ban hành Quyết định số 2866/QĐ-NHNN quy định về dư nợ tối đa đối với một khách hàng vay tại một đơn vị cho vay ngang hàng là 100 triệu đồng, tổng dư nợ của khách hàng tại tất cả các đơn vị cho vay ngang hàng là 400 triệu đồng, nhằm giới hạn tổn thất tài chính bên cho vay và người đi vay, góp phần ổn định hệ thống tài chính.
Đồng thời, NHNN cũng ban hành Quyết định số 2970/QĐ-NHNN, quy định hướng dẫn về việc kết nối, báo cáo và kiểm tra thông tin tín dụng của khách hàng giữa các công ty cho vay ngang hàng và Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC). Quy định này giúp các công ty cho vay ngang hàng có cơ sở quản lý dư nợ tối đa của một khách hàng tại nền tảng của mình cũng như tại các nền tảng khác. Mặt khác, các công ty cho vay ngang hàng có thể có thêm thông tin về bên đi vay để cung cấp cho bên cho vay (khi được sự chấp thuận của bên đi vay theo quy định pháp luật hiện hành), góp phần nâng cao chất lượng khoản vay.
Chia sẻ về hạn mức cho vay, ông Phạm Chí Quang, Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ NHNN cho biết, quy định hạn mức tối đa 100 triệu đồng cho mỗi nền tảng và 400 triệu đồng trên toàn bộ các nền tảng thử nghiệm được xem là phù hợp, vừa đáp ứng nhu cầu khởi nghiệp hoặc tiêu dùng, vừa tránh rủi ro nợ xấu. Hạn mức này “vừa đủ an toàn” và hiện nay nhiều doanh nghiệp đang gấp rút kết nối với CIC để xin giấy phép tham gia cơ chế thử nghiệm.
TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia đánh giá, rủi ro tín dụng, pháp lý và công nghệ đối với cho vay ngang hàng là rất lớn. Do vậy, việc NHNN đặt ra khuôn khổ kiểm soát ngay từ đầu là bước đi cần thiết để thị trường phát triển lành mạnh. Hai quyết định này của NHNN được xem là bước đi thiết thực góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, đồng thời khẳng định vai trò của cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong việc phát triển thị trường công nghệ tài chính tại Việt Nam.
Để thị trường cho vay ngang hàng phát triển bền vững, TS.Châu Đình Linh, Trường Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh cũng nêu khuyến nghị, một nguyên tắc then chốt nữa là tách bạch vai trò công ty P2P lending. Công ty chỉ đóng vai trò nền tảng kết nối, không được huy động vốn để cho vay lại. Đây cũng là nguyên nhân chính cho nhiều sự đổ vỡ lớn trên thế giới với mô hình P2P lending. Song song với đó là cơ chế giám sát chặt chẽ. Các nền tảng P2P lending phải thiết lập hệ thống theo dõi dư nợ của bên vay theo thời gian thực, có trách nhiệm báo cáo và kết nối dữ liệu với CIC. Việc kiểm toán định kỳ cũng được yêu cầu từ các tổ chức kiểm toán độc lập do NHNN chấp thuận, đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động. Ngoài ra, trong bối cảnh nhiều nền tảng tín dụng giả danh P2P lending hoạt động như một tổ chức bất hợp pháp, sandbox cần hoạt động như một bộ lọc nghiêm ngặt để chọn ra những doanh nghiệp hoạt động nghiêm túc.
Về phía cơ quan quản lý, ông Phạm Chí Quang cho biết, để bảo đảm an toàn, NHNN đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an, Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật, bảo mật dữ liệu và hạ tầng công nghệ. Những quy định này không chỉ bảo vệ người tham gia mà còn ngăn chặn nguy cơ biến tướng huy động vốn trá hình. Thực tế cho thấy nếu cho vay ngang hàng không được quản lý, dòng tiền hỗn loạn và rủi ro lan truyền khắp hệ thống. Vì vậy, Việt Nam chọn đi theo hướng “chậm mà chắc”, thử nghiệm, đánh giá, rồi hoàn thiện khung pháp lý. Sau hai năm thí điểm, NHNN sẽ tổng kết và báo cáo Chính phủ để sửa đổi, bổ sung chính sách phù hợp hơn với thực tiễn.
