 |
| Lệnh trừng phạt mới của Mỹ nhằm vào hai tập đoàn dầu khí lớn nhất Nga có thể đảo lộn thị trường năng lượng toàn cầu, khiến các đồng minh châu Âu phải "trả giá", nhưng lại ít gây thiệt hại đối với Moscow. (Nguồn: apa.az) |
Chính quyền Mỹ vừa áp đặt lệnh trừng phạt toàn diện đối với hai tập đoàn dầu khí lớn nhất của Nga – Rosneft và Lukoil – đồng thời cảnh báo các biện pháp trừng phạt thứ cấp với những công ty và ngân hàng nước ngoài có giao dịch với họ.
Theo báo cáo phân tích kinh tế được công bố tuần này, Rosneft và Lukoil chiếm khoảng 50% tổng sản lượng và xuất khẩu dầu của Nga – tương đương một nửa nguồn thu từ năng lượng của quốc gia này.
Một cuộc “chiến tranh thương mại năng lượng”
| More from WVR |
 EU siết vòng vây năng lượng Nga, Mỹ ra đòn quyết định, 'cuộc chơi' sẽ thay đổi? |
Tuy nhiên, giới phân tích quốc tế cho rằng, việc Mỹ phong tỏa toàn bộ tài sản của hai tập đoàn trong phạm vi lãnh thổ Mỹ về cơ bản mang tính biểu tượng, vì cả hai gần như không có tài sản đáng kể tại nền kinh tế số 1 thế giới. Tổng kim ngạch thương mại song phương Nga-Mỹ năm 2024 cũng chỉ đạt khoảng 5 tỷ USD, một con số rất nhỏ so với quy mô nền kinh tế của hai nước.
Các nhà phân tích của russiaspivottoasia.com cho rằng, tác động lớn nhấn được cho là sẽ đến từ các biện pháp trừng phạt thứ cấp – khi Washington đe dọa xử lý các công ty nước ngoài tiếp tục mua, vận chuyển hay tài trợ cho hoạt động xuất khẩu dầu của Rosneft và Lukoil. Nếu được thực thi đầy đủ, biện pháp này có thể khiến Nga thất thu tới 109 tỷ USD mỗi năm, tương đương 9 tỷ USD mỗi tháng, xấp xỉ ngân sách quốc phòng thường niên của quốc gia này. Đây cũng là lý do khiến phương Tây từ lâu kêu gọi siết chặt lệnh cấm vận dầu mỏ – “nguồn tài chính sống còn” của Điện Kremlin.
Dù vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, việc thực thi lệnh trừng phạt thứ cấp là thách thức rất lớn.
Nga hiện có mạng lưới khách hàng rộng khắp thế giới, trong đó Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ là ba đối tác nhập khẩu chủ lực, chiếm phần lớn sản lượng dầu xuất khẩu của Moscow. Nếu Mỹ áp chế tài chính lên các doanh nghiệp hoặc ngân hàng của các quốc gia này, nguy cơ va chạm thương mại lớn giữa Washington và các nền kinh tế châu Á là điều khó tránh.
Báo cáo phân tích của Bloomberg Economics mới đây nêu rõ, để có thể tác động tối đa, Mỹ cần mở rộng trừng phạt đến toàn bộ chuỗi khách hàng của Rosneft và Lukoil, điều gần như bất khả thi nếu thiếu sự phối hợp từ châu Âu, Ấn Độ và Trung Quốc. Nga cũng có thể “đi đường vòng”, chuyển sản lượng từ hai tập đoàn này sang các doanh nghiệp khác chưa bị cấm vận – vốn đảm nhận 50% xuất khẩu dầu còn lại – nhằm duy trì dòng chảy thương mại.
Giới phân tích cảnh báo, nếu Mỹ theo đuổi biện pháp mạnh, rủi ro trả đũa thương mại là rất lớn. Ba đối tác chính của Nga nói trên hiện chiếm tới 10% tổng kim ngạch thương mại toàn cầu của Mỹ, tương đương 290 tỷ USD. Một cuộc “chiến tranh thương mại năng lượng” nếu bùng phát có thể khiến kinh tế Mỹ chịu tổn thất lớn hơn cả Nga.
Giá dầu thế giới tăng, châu Âu đối mặt áp lực
Thị trường dầu mỏ toàn cầu đã phản ứng mạnh ngay sau khi Washington công bố lệnh trừng phạt. Giá dầu thô kỳ hạn tháng 12 trên sàn Nymex tăng 3,25 USD lên 61,75 USD/thùng, trong khi dầu Brent vượt 65 USD/thùng, ghi nhận mức tăng 7% trong hai ngày – mạnh nhất trong hơn hai năm.
Giới đầu tư lo ngạị, nếu Mỹ thực sự áp trừng phạt thứ cấp, nguồn cung dầu toàn cầu sẽ bị thắt chặt, đặc biệt trong bối cảnh mùa Đông sắp đến – thời điểm nhu cầu sưởi ấm tăng mạnh. Điều này có thể khiến nỗ lực áp giá trần dầu Nga của Liên minh châu Âu (EU) bị vô hiệu hóa, thậm chí gây ra nguy cơ thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng.
Theo Bloomberg, một số giám đốc nhà máy lọc dầu Ấn Độ – quốc gia nhập khẩu dầu Nga lớn nhất châu Á – cho biết, các hạn chế mới “sẽ khiến dòng dầu Nga gần như không thể tiếp tục chảy”.
Trong khi đó, EU vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn dầu và khí đốt nhập khẩu, nên bất kỳ cú sốc nguồn cung nào cũng sẽ nhanh chóng tác động đến giá năng lượng và lạm phát.
Ngoài ra, Mỹ cũng có thể chịu tác động gián tiếp nếu Nga đáp trả bằng cách giới hạn xuất khẩu uranium, mặt hàng mà Washington vẫn nhập khẩu 20% trực tiếp từ Nga và thêm 30% từ các nước có quan hệ thân cận với Moscow như Niger. Nếu kịch bản này xảy ra, năng lực sản xuất điện hạt nhân của Mỹ sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.
Các chuyên gia nhận định, tác động trực tiếp của lệnh trừng phạt lên nền kinh tế Nga có thể hạn chế, song rủi ro gián tiếp đối với kinh tế toàn cầu lại đáng kể hơn.
Việc giá dầu leo thang sẽ đẩy chi phí sản xuất và vận tải lên cao, khiến lạm phát năng lượng trở lại, đặc biệt tại châu Âu – khu vực vẫn dễ tổn thương trước biến động cung ứng.
Các chuyên gia của Bloomberg Economics dự báo, nếu Mỹ tiếp tục mở rộng biện pháp trừng phạt, một “cuộc chiến năng lượng toàn cầu” có thể bùng nổ vào đầu năm 2026, khi các nước lớn điều chỉnh chiến lược xuất nhập khẩu để thích ứng.
Trong kịch bản này, Nga có thể xuất khẩu ít hơn nhưng lại thu được nhiều hơn nhờ giá dầu tăng, khiến tác động ròng đối với Moscow không quá nghiêm trọng như kỳ vọng của Washington.
Do đó, theo giới phân tích quốc tế, động thái mới của Mỹ nhắm vào năng lượng Nga mang tính biểu tượng chính trị nhiều hơn là hiệu quả kinh tế. Việc siết chặt Rosneft và Lukoil cho thấy Washington muốn phát đi thông điệp mạnh mẽ rằng, Nga không còn “vùng miễn nhiễm” trong lĩnh vực năng lượng. Tuy nhiên, đây cũng là “đòn răn đe hai lưỡi”, có thể đẩy giá dầu toàn cầu lên cao, gây áp lực lên các nền kinh tế phương Tây và người tiêu dùng.
Tất nhiên, trong bối cảnh chuỗi cung ứng năng lượng đang phân hóa và mặt trận trừng phạt chưa có sự thống nhất giữa các cường quốc, hiệu quả thực tế của biện pháp này vẫn là ẩn số. Nhưng như nhận định của nhiều chuyên gia, nếu Washington theo đuổi chiến lược cứng rắn tới cùng, cái giá phải trả có thể không chỉ nằm ở Moscow, mà lan rộng ra toàn cầu – từ châu Âu, châu Á cho đến chính nền kinh tế Mỹ.
