Người dân đồng thuận, dự án tăng tốc
Những ngày giữa tháng 10, dọc bờ Bắc kênh Đôi (phường Chánh Hưng, TPHCM), nhiều hộ dân đã bắt đầu tự tháo dỡ những căn nhà tạm bợ lợp tôn, dựng bằng cọc gỗ lấn ra ngoài bờ kênh để bàn giao mặt bằng. Đây là bước khởi đầu quan trọng trong dự án cải tạo bờ Bắc kênh Đôi trên địa bàn quận 8 cũ.
Công trình có tổng vốn đầu tư hơn 7.300 tỷ đồng, trong đó hơn 5.500 tỷ đồng được dành cho bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
Dãy nhà ven bờ Bắc kênh Đôi thuộc diện di dời. Ảnh: Hữu Huy
Bà Lâm Ngọc Mai (55 tuổi, sinh sống hơn 30 năm bên dòng kênh) chia sẻ: “Trước đây, khu vực này ô nhiễm, rác thải, mùa mưa còn bốc mùi hôi. Giờ thành phố chỉnh trang lại, làm sạch đẹp hơn thì chúng tôi rất mừng. Phương án bồi thường hợp lý, chính quyền cũng tận tình giải thích nên bà con phần nhiều cũng đồng thuận”.
Chia sẻ với PV, một cán bộ phường Chánh Hưng cho biết: “Ban đầu, khi triển khai dự án, nhiều hộ dân vẫn còn rất tâm tư về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Sau thời gian làm việc và có phương án hợp lý, số lượng bà con đồng thuận đã rất đông. Bây giờ chỉ còn lại một số hộ vì vấn đề giấy tờ hoặc hàng thừa kế đang cần giải quyết”.
Người dân di dời nhà cửa, bàn giao mặt bằng cho dự án cải tạo bờ Bắc kênh Đôi. Ảnh tư liệu: Duy Anh
Dự án cải tạo bờ Bắc kênh Đôi ảnh hưởng đến 1.602 hộ dân, với tổng diện tích thu hồi khoảng 5,85 ha. Trong đó, phường Chánh Hưng có 799 trường hợp và phường Phú Định có 803 trường hợp bị ảnh hưởng.
Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TPHCM (Ban Hạ tầng đô thị, chủ đầu tư), đến nay công tác giải phóng mặt bằng đã đạt hơn 50% với 830 hộ đã bàn giao mặt bằng. Ngoài ra, đã có 1.466/1.602 hộ đồng ý phương án bồi thường.
Dự án được khởi công giữa tháng 8/2025. Đến nay, chủ đầu tư đã mời thầu gói xây lắp số 3, có giá trị hơn 422 tỷ đồng – lớn nhất trong ba gói thầu chính. Gói số 2 hiện đang đúc sẵn cấu kiện bê tông, tập kết thiết bị, còn gói số 1 chuẩn bị phát hành hồ sơ mời thầu. Dự kiến, tháng 11 tới sẽ thi công đồng loạt cả ba gói thầu. Công trình dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2028.
Di dời 40.000 căn nhà ven sông, kênh rạch
UBND TPHCM đang đặt mục tiêu đến năm 2030 cơ bản hoàn thành việc di dời và bố trí tái định cư toàn bộ các hộ dân sinh sống trên và ven kênh, rạch (với gần 40.000 căn nhà) nhằm khơi thông dòng chảy, cải thiện vệ sinh môi trường, chỉnh trang đô thị và khai thác hiệu quả quỹ đất dọc sông, kênh, rạch để phát triển kinh tế.
Ông Thân Vĩnh Long, Phó trưởng Phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng TPHCM) cho biết, để đạt được mục tiêu trên, Thành phố sẽ đầu tư xây dựng và phát triển quỹ nhà ở tái định cư, nhà ở xã hội bằng nguồn vốn ngân sách, đồng thời sử dụng các dự án nhà ở xã hội do doanh nghiệp đầu tư để phục vụ công tác di dời và sắp xếp lại cuộc sống cho người dân ven kênh rạch.
Bên cạnh đó, việc di dời nhà trên và ven kênh rạch sẽ được gắn liền với các dự án nạo vét, cải tạo, chỉnh trang sông, kênh rạch đang được đầu tư bằng vốn ngân sách nhằm đảm bảo hiệu quả tổng thể về môi trường, giao thông thủy và mỹ quan đô thị.
Một đoạn của dự án cải tạo bờ Bắc kênh Đôi đã được chuẩn bị mặt bằng. Ảnh: Hữu Huy
Thành phố cũng sẽ đấu thầu hoặc đấu giá các khu đất đang quản lý nhưng sử dụng kém hiệu quả, cũng như quỹ đất lớn hình thành sau giải phóng mặt bằng, để tạo nguồn thu ngân sách phục vụ các dự án chỉnh trang đô thị.
Đặc biệt, theo ông Long, TPHCM sẽ tập trung vào các chính sách hỗ trợ người dân sau di dời, như: hỗ trợ sinh kế, việc làm, tài chính, an sinh xã hội; tạo điều kiện hòa nhập cộng đồng, đảm bảo quyền lợi pháp lý và thủ tục hành chính nhằm giúp người dân sớm ổn định cuộc sống.
Theo đại diện Sở Xây dựng TPHCM, năm 2025 là giai đoạn bản lề để TPHCM tập trung triển khai hàng loạt nhiệm vụ trọng tâm nhằm thúc đẩy tiến độ chỉnh trang đô thị và di dời nhà trên, ven sông, kênh, rạch theo đúng kế hoạch đã đề ra. Cụ thể: Thành phố tiếp tục triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giải phóng mặt bằng cho các dự án đang thực hiện, gồm rạch Xuyên Tâm, bờ Bắc kênh Đôi, trục thoát nước Rạch Xóm Củi…
Song song đó, Thành phố sẽ hoàn tất thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư và đăng ký nhu cầu vốn đầu tư công cho giai đoạn tiếp theo nhằm sớm triển khai các dự án chỉnh trang, di dời nhà trên và ven kênh rạch tại nhiều khu vực khác như rạch Văn Thánh, rạch Ông Bé, rạch Bà Lớn, rạch Nhảy – rạch Ruột Ngựa, rạch Bàu Trâu…
Nhiều hộ dân dọc tuyến đường Nguyễn Duy (ven bờ Bắc kênh Đôi) khẩn trương tháo dỡ nhà cửa, bàn giao mặt bằng cho dự án. Ảnh tư liệu: Duy Anh
Đáng chú ý, UBND TPHCM đã ban hành Quyết định số 3303 ngày 27/6/2025, phê duyệt Đề án chỉnh trang khu vực nhà ở trên và ven sông, kênh, rạch tại quận 8 (cũ). Hiện các phường Chánh Hưng, Bình Đông và Phú Định đang xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể, trong đó tập trung nghiên cứu, chuẩn bị đầu tư các dự án trọng điểm thuộc đề án như bờ Nam kênh Đôi, rạch Xóm Củi, rạch Năng.
Cùng với đó, Thành phố sẽ rà soát, thực hiện thủ tục chuẩn bị đầu tư, chấp thuận chủ trương và phê duyệt các dự án nhà ở xã hội, nhà ở tái định cư phục vụ công tác di dời, bố trí nơi ở mới cho các hộ dân sinh sống trên và ven kênh rạch.
Nhà ven bờ Nam kênh Đôi. Ảnh: Hữu Huy
Ngoài ra, một trong những nhiệm vụ quan trọng là đánh giá tổng thể hiện trạng và tiềm năng phát triển khu vực dọc sông, kênh, rạch, từ đó xác định phương thức triển khai di dời và đề xuất điều chỉnh quy hoạch phân khu cho phù hợp. Việc này nhằm tăng hiệu quả khai thác quỹ đất sau giải tỏa, đồng thời gắn việc chỉnh trang hạ tầng với phát triển không gian đô thị mới, xanh và bền vững.
Theo Ban Hạ tầng đô thị TPHCM, một trong những khó khăn khi thực hiện công tác cải tạo, di dời nhà ven sông, kênh rạch là việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Phần lớn các hộ dân ở đây có cuộc sống khó khăn, sinh sống lâu năm ven kênh nhưng không có giấy tờ hợp lệ về đất nên một số trường hợp không được bồi thường về quyền sử dụng đất, chỉ được hỗ trợ phần công trình. Do đó, một số hộ không đủ khả năng để tự lo nơi ở mới, ổn định cuộc sống, dẫn đến việc vận động người dân đồng thuận và bàn giao mặt bằng còn khó khăn.
Nhiều căn nhà lấn chiếm hành lang kênh rạch ở TPHCM đang được di dời. Ảnh tư liệu: Duy Anh
Chính vì vậy, TPHCM đã áp dụng các chính sách đặc thù, nâng mức hỗ trợ và tạo điều kiện vay ưu đãi để người dân có thể ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, việc xác minh nguồn gốc nhà đất vẫn mất nhiều thời gian. Một số hồ sơ thất lạc, tranh chấp tài sản hoặc có người thừa kế vắng mặt khiến chính quyền phải tổ chức nhiều cuộc họp , rà soát kỹ từng hồ sơ để đảm bảo quyết định bồi thường đúng quy định, đúng người…
Ông Thân Vĩnh Long, Phó trưởng Phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng TPHCM), cho biết việc khai thác quỹ đất sau giải tỏa sẽ được triển khai trên cơ sở đánh giá hiện trạng khu vực, định hướng quy hoạch và tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội của từng tuyến sông, kênh, rạch
Với các tuyến kênh rạch có thể mở rộng biên, sau khi di dời, Thành phố sẽ đồng thời thực hiện nạo vét, cải tạo, xây dựng hạ tầng giao thông, kè bờ, hệ thống thoát nước và xử lý nước thải. Phần quỹ đất lớn hình thành sau giải tỏa sẽ được đấu thầu, đấu giá để phát triển các dự án nhà ở, thương mại dịch vụ, công viên chuyên đề, góp phần tái đầu tư cho chỉnh trang đô thị.
Đối với các tuyến kênh rạch chỉ tạo ra quỹ đất nhỏ, hướng khai thác sẽ ưu tiên đầu tư hạ tầng xanh, phát triển các công viên, không gian công cộng, đường dạo ven sông, hoặc kết hợp với khu vực lân cận để hình thành các điểm du lịch sinh thái, du lịch đường sông, không gian văn hóa – giải trí phục vụ cộng đồng.
Với các tuyến kênh rạch không thể tạo quỹ đất sạch sau di dời, Thành phố tập trung nạo vét, cải tạo, xây dựng hạ tầng kỹ thuật, kè bờ, hệ thống thoát nước và xử lý nước thải, nhằm khôi phục dòng chảy tự nhiên và cải thiện môi trường sống đô thị.
