Thuốc lá điện tử - 'cạm bẫy ngọt ngào' với thanh thiếu niên

Học sinh Trường THPT Hà Huy Tập (TP Vinh) mở màn Diễn đàn Điều em muốn nói 2025: Nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới với chương trình biểu diễn văn nghệ ý nghĩa, công phu.

Chương trình được dàn dựng lớp lang, nhiều cung bậc cảm xúc. Mở màn là tiết mục đơn ca “Người là niềm tin tất thắng”. Ca khúc sâu lắng ca ngợi hình ảnh Bác Hồ kính yêu (sáng tác Chu Minh) do thầy giáo Trần Bá Kiên thể hiện.

Tiếp nối là tiết mục nhảy mashup trên nền nhạc “Viết tiếp câu chuyện hòa bình” và “Khát vọng tuổi trẻ” đến từ tập thể lớp 11D3, mang thông điệp về khát vọng sống tích cực và tinh thần trách nhiệm của thế hệ trẻ hôm nay.

Tiết mục nhảy “Ký ức học trò” do lớp 11A1 biểu diễn, thể hiện sự hồn nhiên, trong sáng và nhiệt huyết tuổi trẻ. Học sinh Trường THPT Hà Huy Tập tự tin khẳng định bản sắc cá nhân, nêu cao tinh thần đoàn kết và không ngừng nỗ lực để chinh phục những thành tích mới, vững bước trong thời đại đổi mới.

Khép lại chương trình văn nghệ là tiết mục múa “Vươn cao Việt Nam” do CLB Múa của trường THPT Hà Huy Tập thể hiện. Tiết mục mang đậm dấu ấn, bản sắc của ngôi trường mang tên cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập. Trải qua gần 50 năm xây dựng và trưởng thành, ngôi trường tự hào là đơn vị đạt nhiều thành tích xuất sắc trong công tác dạy và học.

Nhà báo Lê Minh Toản - Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong

Phát biểu khai mạc, nhà báo Lê Minh Toản - Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong - bày tỏ lòng cảm ơn Sở Giáo dục & Đào tạo Nghệ An, Tỉnh đoàn Nghệ An, các cơ quan đồng hành và toàn thể các em học sinh đã góp phần làm nên một Diễn đàn điều em muốn nói rất có ý nghĩa, đầy tính nhân văn và thời sự.

Thông qua diễn đàn này, nhà báo Lê Minh Toản bày tỏ mong muốn chính những người làm quản lý giáo dục, chuyên gia đồng hành cùng với các em học sinh thông qua những câu chuyện của các em đưa ra để truyền tải, đưa ra giải pháp.

“Ngay từ trên ghế nhà trường, các em học sinh chuẩn bị cho mình một tâm thế về thể chất với sức khỏe và tinh thần để nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử và chấy gây nghiện. Từ lâu chúng ta đã nhìn thấy những môi trường hiểm họa xung quanh trường học, cận kề nhất là thuốc lá, thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới. Hiện tại, qua thống kê có 600 loại ma tuý, nhưng đang còn rất nhiều loại núp bóng dưới nhiều hình thức khác nhau. Thực tế hiện tại thuốc lá điện tử đang đánh vào sự hiếu kỳ, tò mò của giới trẻ, nhất là lứa tuổi học đường. Để nhận biết nó, chúng ta phải có cách phòng chống từ đầu. Tôi mong rằng này sẽ truyền tải thông điệp để học sinh nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử, chất gây nghiện trong trường học”.

Tiến sĩ Trần Văn Lam

Phát biểu tại diễn đàn, Tiến sĩ Trần Văn Lam - Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên, Bộ GD&ĐT - bày tỏ niềm vui mừng khi được tham dự chương trình “Điều em muốn nói” với chủ đề “Nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử, chất gây nghiện mới”.

Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên đánh giá cao sáng kiến của Báo Tiền phong và Sở GD&ĐT Nghệ An, Tỉnh Đoàn Nghệ An trong việc tổ chức diễn đàn “Điều em muốn nói”. Đây là cách làm có chiều sâu, có sức lan tỏa, bởi thay vì tuyên truyền một chiều, chương trình đã khơi dậy tiếng nói của chính các em học sinh, giúp các em mạnh dạn bày tỏ quan điểm, thể hiện sự chủ động và trách nhiệm trong việc bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi tác hại của thuốc lá.

“Tình trạng sử dụng thuốc lá trong trường học và tình trạng học sinh, sinh viên hút thuốc lá truyền thống có giảm. Tuy nhiên những năm gần đây, việc sử dụng thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha…) ngày càng phổ biến trong giới trẻ…”, TS. Trần Văn Lam chia sẻ.

Hằng năm, Bộ GD&ĐT đã ban hành các văn bản chỉ đạo tổ chức các hoạt động giáo dục, tuyên truyền về phòng chống tác hại của thuốc lá, lồng ghép trong hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học về công tác học sinh, sinh viên, giáo dục thể chất và y tế trường học, các văn bản chỉ đạo tổ chức hưởng ứng Tuần lễ quốc gia không thuốc lá.

Trong thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, giám sát thực hiện nghiêm các quy định của Luật phòng chống tác hại của thuốc lá trong các cơ sở giáo dục và việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về cấm mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử; đẩy mạnh công tác giáo dục, truyền thông về phòng chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử và xây dựng “Trường học không thuốc lá”.

Nhằm giúp các em học sinh nhận diện rõ các loại chất gây nghiện thế hệ mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử và những tác hại nghiêm trọng mà chúng gây ra đối với sức khỏe con người nói chung và học sinh nói riêng, Ban Tổ chức đã mời các chuyên gia tâm lý, bác sĩ và đại diện cơ quan công an tỉnh Nghệ An tham gia trò chuyện, chia sẻ với học sinh.

Tại diễn đàn, em Lê Anh Quân, học sinh lớp 12T2, học sinh Trường THPT Hà Huy Tập chia sẻ, qua tìm hiểu, được biết hiện tại trên thị trường chất gây nghiện có nhiều loại như ma tuý, cần sa, phổ biển nhất là thuốc lá, đặc biệt trong đó là thuốc lá điện tử. Thuốc lá điện tử có nhiều loại như: vape, pod, shisha là những loại mà giới trẻ sử dụng nhiều.

Học sinh Lê Anh Quân cho biết, trong gia đình em không có ai hút thuốc lá. Nhưng nếu trong gia đình có người sử dụng, Quân rất lo lắng cho sức khoẻ của người thân. Quân nói rằng em thấy buồn vì thuốc lá không chỉ là gây hại cho người hút mà ảnh hưởng đến những người trong gia đình và những người xung quanh.

Nếu bắt gặp bạn bè sử dụng thuốc lá điện tử, Quân tự tin sẽ nhắc nhở, đồng thời báo cáo đến người thân trong gia đình của họ. Ngoài ra rủ bạn tham gia hoạt động ngoại khóa để không có thời gian sử dụng thuốc lá điện tử.

Quân cho rằng, hành động mua thuốc lá điện tử diễn ra phổ biến, đặc biệt giới trẻ qua thời gian gần đây ngày càng mua và sử dụng nhiều. Đây là vấn đề nhức nhối cần quan tâm. Giải pháp đưa ra là Nhà nước cần thắt chặt hơn về thị trường mua bán thuốc lá, đồng thời đưa ra những chế tài nặng hơn đối với những người mua bán thuốc lá trái phép; đa dạng hóa hình thức tuyên truyền thông điệp về thuốc lá điện tử, chất gây nghiện đặc biệt trong trường học.

Trước những vấn nạn về thuốc lá điện tử, em Lê Anh Quân cho biết đã trang bị đủ kiến thức, hành trang để phòng chống chất gây nghiện đối với thuốc lá điện tử. Phương châm đặt ra là né tránh, hạn chế tiếp xúc với người sử dụng thuốc lá điện tử, tránh xa những dụ dỗ về sử dụng thuốc lá điện tử. Cùng với đó là tố cáo với những cơ quan có thẩm quyền về việc sử dụng thuốc lá điện tử, đặc biệt là mua bán thuốc lá điện tử. Ngoài ra động viên những người từng sử dụng thuốc để họ dần thay đổi ý thức và bỏ không còn sử dụng thuốc lá.

Học sinh Phan Quỳnh Phương

Học sinh Phan Quỳnh Phương (lớp 12C1, trường THPT chuyên Phan Bội Châu) cho biết, việc từ chối lời mời gọi của các bạn không hề dễ dàng. Đa số học sinh đều sợ làm phật lòng bạn bè của mình hay áp lực từ nỗi sợ bị cô lập, hoặc trở nên khác biệt so với mọi người khiến ta khó từ chối.

“Ở độ tuổi chúng em còn thiếu sót kinh nghiệm, muốn được công nhận từ bạn bè, chính vì thế nên ta lầm tưởng việc chấp nhận lời rủ rê sẽ tăng thể diện cho bản thân. Một lý do nữa là chúng em chưa được trang bị kiến thức, kỹ năng để phòng tránh, từ chối lời mời gọi hút thuốc lá, thuốc lá điện tử”, Quỳnh Phương nói.

Học sinh Lầu Nguyễn Hương Mơ (lớp 12A5, Trường Phổ thông trung học Dân tộc nội trú Nghệ An) nhận thức được rằng, thuốc lá, thuốc lá điện tử hay các chất gây nghiện đều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Chúng có thể gây hại cho phổi, tim mạch và cả hệ thần kinh. Lâu dài còn có thể dẫn đến nghiện và nhiều bệnh nguy hiểm khác.

Học sinh Lầu Nguyễn Hương Mơ

Từ góc nhìn của học sinh, Lầu Nguyễn Hương Mơ cho rằng, bố mẹ và thầy cô có thể nhận biết qua một số dấu hiệu như: cơ thể có mùi lạ, thường xuyên ngậm hoặc cầm vật giống thuốc; lén lút sử dụng điện thoại hoặc đi ra ngoài bất thường. Ngoài ra, tâm lý thay đổi, học tập sa sút hoặc giao du với bạn xấu cũng là những dấu hiệu đáng lưu ý.

Là học sinh trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Nghệ An, phải sống xa gia đình, không có sự quản lí của bố mẹ, tuy nhiên Hương Mơ tự tin vì có sự đồng hành của các thầy cô giáo, các cán bộ quản sinh.

“Vì vậy, để phòng tránh những cám dỗ của tệ nạn xã hội, trong đó có thuốc lá, chúng em cần nghiêm túc thực hiện nội quy, quy định của nhà trường. Bên cạnh đó, chúng em đã cùng nhau tham gia các chương trình ngoại khóa, sinh hoạt chuyên đề mà Đoàn trường tổ chức liên quan tới thuốc lá hay thuốc lá điện tử để nâng cao nhận thức của bản thân về loại tệ nạn này. Nếu phát hiện có trường hợp học sinh vi phạm quy định, sử dụng chất gây nghiện, chúng em sẽ khuyên nhủ bạn từ bỏ thói quen xấu này. Hoặc chúng em sẽ báo lên nhà trường để có những biện pháp phù hợp”, Lầu Nguyễn Hương Mơ nói.

Học sinh đặt câu hỏi cho diễn giả.

Là 1 trong số gần 1.000 học sinh tham gia Diễn đàn, học sinh Tuấn Anh (lớp 11D2 trường THPT Hà Huy Tập) đặt câu hỏi: “Em có một người bạn thử hút thuốc lá điện tử, sau một thời gian sử dụng bây giờ bạn thường xuyên sử dụng thuốc lá điện tử và thỉnh thoảng hút cả thuốc lá điếu. Cho em hỏi có phải bạn đó đã nghiện thuốc lá ? Phải làm gì để bạn đó muốn bỏ thuốc lá điện tử?

Bác sĩ Nguyễn Đức Tài giải đáp, chất gây nghiện nicotine trong thuốc lá là cao nhất, hơn tất cả những chất gây nghiện còn lại.

Đầu tiên, nghiện có 1 số triệu chứng, đặc điểm như có cảm giác thèm muốn, người đó có một số hiện tượng như tăng số lượng, tăng thời gian sử dụng. Nếu không sử dụng thì có cảm giác khó chịu, bứt rứt.

Người nghiện thì sẽ dành thời gian, tiền bạc để sử dụng chất đấy và dẫn đến giảm thời gian cho các hoạt động khác như học tập, vui chơi cùng bạn bè.

“Vậy làm cách nào để bạn có thể giúp bạn mình giảm sử dụng thuốc lá, bỏ thuốc. Đầu tiền cần phải phối hợp với gia đình, nhà trường tìm hiểu nguyên nhân vì sao bạn mình sử dụng thuốc lá. Bạn có thể nêu ra các tác hại khi sử dụng thuốc lá hoặc nhờ đến chuyên gia để tùy từng đối tượng, từng nguyên nhân để đưa ra các giải pháp phù hợp để giúp bạn giảm thiểu hoặc cai sử dụng thuốc lá”, bác sĩ Nguyễn Đức Tài nói.

Đại úy Trần Hữu Đắc, Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Công an tỉnh Nghệ An nhận định, thuốc lá điện tử, thuốc lá, chất gây nghiện mới đi vào trường học qua 2 “kênh” trực tiếp và gián tiếp.

Đại úy Trần Hữu Đắc

Với kênh trực tiếp, các em có thể trở thành đại lý bán lẻ cho học sinh trong trường học; mua qua cửa hàng tạp hóa bán quanh trường học. Với kênh gián tiếp, các em có thể mua bán thông qua trang hội nhóm mạng xã hội, hoặc trên các sàn thương mại điện tử. Chỉ cần có tài khoản là có thể liên hệ để mua, ship đến tận nơi.

“Để phòng ngừa, ngăn chặn thuốc lá điện tử, thuốc lá, chất gây nghiện mới đi vào trường học, đòi hỏi cần có sự vào cuộc, phối hợp đồng bộ của gia đình, nhà trường và xã hội. Về phía nhà trường, bên cạnh việc tổ chức các hoạt động học tập, cần thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu ngoại khóa, tuyên truyền phố biến kiến thức pháp luật. Cần phải làm tốt công tác quản lý học sinh ngay trong nhà trường”, Đại úy Trần Hữu Đắc nêu.

Đối với học sinh cá biệt, học sinh nghi sử dụng, mua bán, nhà trường cần gọi gia đình lên để ký cam kết, không sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử. Đối với gia đình cần làm tốt công tác giáo dục cho con em mình; kiểm soát tiền ăn vặt của con em mình xem sử dụng có hợp lý không.

Đại úy Trần Hữu Đắc cho rằng, đối với xã hội cần sự vào cuộc của các cơ quan chức năng có chế tài xử phạt trên các sàn thương mại điện tử mua bán công khai về thuốc lá, thuốc lá điện tử hay chất gây nghiện mới.

“Lực lượng Công an cũng sẽ phối hợp với các lực lượng để chủ động có các biện pháp phòng ngừa, xử lý các trường hợp vi phạm nhằm mục đích ngăn chặn, đẩy lùi thuốc lá điện tử trong đời sống xã hội”, Đại úy Hữu Đắc nói.

Ca sĩ Hà Myo, Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2022 cho biết, lần thứ hai quay trở lại Nghệ An với Diễn đàn Điều em muốn nói.

“Nghệ An - vùng đất của truyền thống cách mạng, hiếu học và bản lĩnh, vì thế Hà Myo cảm thấy vô cùng xúc động và tự hào. Không chỉ là một nghệ sĩ biểu diễn, hôm nay Hà muốn là một người bạn, một người chị, đồng hành với các em trong hành trình lựa chọn lối sống lành mạnh, tích cực. Hà Myo tin rằng, tuổi trẻ là quãng thời gian đẹp nhất - nhưng cũng dễ bị tác động nhất”, Hà Myo nói.

Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2022 cho rằng, có những thứ thoạt nhìn rất “cool”, rất “thời thượng”, nhưng ẩn sau đó là nguy cơ khôn lường như thuốc lá điện tử, thuốc lá truyền thống hay các chất kích thích.

“Hà Myo chỉ muốn nói với các em một điều đơn giản: Đừng thử! Đừng tò mò! Bởi có những thứ chỉ cần thử một lần là đã phải trả giá bằng cả một tương lai. Thay vì để bản thân bị cuốn vào những thứ độc hại, hãy dành thời gian cho những hoạt động ý nghĩa hơn như học tập, thể thao, nghệ thuật, tình nguyện… Những trải nghiệm đó không chỉ giúp các em trưởng thành mà còn khiến các em tự hào về chính mình. Là một nghệ sĩ, Hà Myo chọn âm nhạc để lan tỏa thông điệp. Còn các em - mỗi bạn đều có thể là một “người truyền cảm hứng” cho bạn bè xung quanh, chỉ bằng một hành động: Nói không với thuốc lá, và sống thật chất, thật sạch”, Hà Myo nhắn gửi.

Hà Myo đã khuấy động chương trình bằng “đặc sản” hát Xẩm trên nền âm nhạc điện tử “Âm sắc dân gian”.

Với ca khúc “Giai điệu Việt Nam mình” (Tuấn Cry sáng tác), Hà Myo đã mời một bạn học sinh song ca. Dù còn chút ngại ngùng, nhưng với sự hỗ trợ của Hà Myo, tiết mục cũng đã thành công rực rỡ.

Kết thúc chương trình, hơn 30 bạn học sinh cùng Hà Myo đã đồng diễn ca khúc “Nụ cười 18 20” đầy trẻ trung, sôi động. Tiết mục đã khép lại chương trình một cách trọn vẹn. Hà Myo nhắn gửi thông điệp, mong mỏi học sinh Trường THPT Hà Huy Tập cùng thế hệ trẻ Việt Nam tạo nên sức mạnh cho đất nước trong kỷ nguyên mới.