Thói quen “một mật khẩu cho tất cả”
Nhiều khảo sát gần đây cho thấy, phần lớn người dùng có xu hướng đặt mật khẩu đơn giản như ngày sinh, số điện thoại, hoặc một dãy số dễ nhớ. Không ít người còn sử dụng duy nhất một mật khẩu cho nhiều dịch vụ: từ Facebook, Gmail cho đến Internet Banking.
Nguyên nhân đến từ tâm lý ngại phức tạp, sợ quên mật khẩu, và cảm giác “mình chẳng có gì để mất”. Tuy nhiên, chính sự chủ quan này khiến người dùng trở thành mục tiêu dễ dàng của hacker.
Khi dữ liệu rò rỉ, ngân hàng cũng khó bảo vệ
Chỉ cần một tài khoản “yếu” bị tấn công, kẻ xấu có thể lần ra cả chuỗi tài khoản liên kết. Email cá nhân hoặc mạng xã hội bị lộ sẽ là “cửa ngõ” để dò ra mật khẩu ngân hàng nếu chúng trùng nhau.
Trong nhiều vụ việc gần đây, tội phạm mạng thường không tấn công trực tiếp vào hệ thống ngân hàng – vốn được bảo vệ nhiều lớp – mà nhắm đến người dùng, mắt xích yếu nhất. Khi mật khẩu bị trùng lặp, việc “bẻ khóa” trở nên đơn giản hơn nhiều. Và một khi hacker có quyền truy cập vào tài khoản ngân hàng, nguy cơ mất tiền chỉ còn tính bằng giây, ngay cả khi có OTP hay SMS cảnh báo.
Hậu quả không chỉ là tiền bạc
Thiệt hại thấy ngay là mất tiền, nhưng hệ lụy dài hơn còn là đánh cắp thông tin cá nhân: số CCCD, địa chỉ, số điện thoại, lịch sử giao dịch. Những dữ liệu này có thể bị rao bán trên “chợ đen” hoặc dùng để mở thẻ, vay tín dụng, khiến chủ tài khoản rơi vào cảnh dở khóc dở cười.
Nhiều trường hợp còn bị lừa đảo đa tầng: đầu tiên bị rút tiền, sau đó bị lợi dụng danh tính cho các hành vi phi pháp.
Ngân hàng khuyến cáo ra sao về việc đặt mật khẩu?
Các ngân hàng tại Việt Nam thường xuyên đưa ra cảnh báo với khách hàng. Một số nguyên tắc cơ bản gồm:
- Không đặt mật khẩu trùng với thông tin cá nhân như ngày sinh, số điện thoại, tên người thân.
- Không sử dụng chung một mật khẩu cho nhiều tài khoản, đặc biệt là email và Internet Banking.
- Thay đổi mật khẩu định kỳ, ít nhất mỗi 3 tháng, hoặc ngay khi có nghi ngờ lộ thông tin.
- Kết hợp mật khẩu với các lớp bảo mật bổ sung như Smart OTP, vân tay, FaceID.
- Tuyệt đối không chia sẻ mật khẩu với bất kỳ ai, kể cả nhân viên ngân hàng.
Một số ngân hàng còn chặn người dùng đặt mật khẩu quá đơn giản hoặc trùng với mật khẩu cũ, để hạn chế rủi ro ngay từ bước đầu.
Làm thế nào để thoát khỏi chiếc “bẫy” mật khẩu?
Để tự bảo vệ, người dùng cần:
- Tách biệt mật khẩu ngân hàng với các tài khoản mạng xã hội.
- Đặt mật khẩu dài, kết hợp chữ hoa – chữ thường – số – ký tự đặc biệt.
- Sử dụng mẹo ghi nhớ như lấy chữ cái đầu trong một câu ca dao hoặc câu nói quen thuộc.
- Kích hoạt xác thực hai lớp (2FA, Smart OTP).
- Không lưu mật khẩu trong ghi chú điện thoại hoặc tin nhắn.
Thói quen “một mật khẩu cho tất cả” mang lại sự tiện lợi ngắn hạn nhưng có thể khiến người dùng đánh đổi bằng tài chính và cả danh tính. Trong kỷ nguyên số, bảo mật cá nhân chính là tuyến phòng thủ quan trọng nhất – và mỗi người cần chủ động xây dựng “tấm lá chắn” của riêng mình trước khi quá muộn.
