Ngày 4/5/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW (Nghị quyết 68) của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết 68 được giới chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp hoan nghênh, vui mừng đón nhận. Báo Thế giới và Việt Nam đã có buổi trao đổi với Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và tài chính của Quốc hội về vấn đề này.
 |
| Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và tài chính của Quốc hội. (Nguồn: Quốc hội) |
Là người nghiên cứu rất kỹ Nghị quyết 68, ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của Nghị quyết này trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới?
Tôi cho rằng, sự ra đời của Nghị quyết 68 là rất cần thiết và có ý nghĩa trong bối cảnh hiện nay. Những thông điệp trong Nghị quyết rất rõ ràng và mạnh mẽ, đã đi thẳng vào những vấn đề của khu vực kinh tế tư nhân, giải quyết những trở ngại tồn tại lâu nay.
Nhìn lại lịch sử, tôi nhận thấy, có hai mốc để thấy được vị trí quan trọng trong tiến trình phát triển kinh tế tư nhân.
Cột mốc thứ nhất là giai đoạn 1988-1990: Khi đó chúng ta chuyển từ quan điểm kinh tế tư nhân là thành phần cải tạo (nghĩa là không được thừa nhận) sang được thừa nhận và bắt đầu cho phép được hoạt động trong một số ngành, lĩnh vực nhất định theo quy định của pháp luật.
Cột mốc thứ hai vào năm 1999-2000: Sự ra đời của Luật Doanh nghiệp, làm thay đổi quan điểm của Việt Nam đối với khu vực tư nhân. Đây là bước ngoặt lớn khi pháp luật cho phép doanh nghiệp được làm tất cả những gì pháp luật không cấm. Danh mục ngành nghề bị cấm và có điều kiện được ban hành rõ ràng. Thời gian đăng ký doanh nghiệp rút ngắn chỉ còn 15-30 ngày, cùng với việc bãi bỏ khoảng 150 loại giấy phép con đã tạo điều kiện cho hàng loạt doanh nghiệp tư nhân ra đời.
Trong suốt từ thời gian từ năm 2000 đến nay, chúng ta vẫn liên tục cải cách, nhưng chưa tạo được kết quả đột phá. Với Nghị quyết 68, nếu triển khai thực hiện tốt thì đây có thể là bước ngoặt, đột phá thứ ba.
Bước ngoặt này được kỳ vọng sẽ tạo ra sự thay đổi về chất, nâng cao chất lượng của khu vực kinh tế tư nhân, đưa khu vực kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất trong đóng góp vào sự phát triển của đất nước. Cũng chính vì lý do này, Nghị quyết 68 được giới chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp và xã hội vui mừng đón nhận, đặt nhiều kỳ vọng.
Nghị quyết 68 đặt ra những mục tiêu vừa cụ thể, vừa truyền cảm hứng, thể hiện tầm nhìn chiến lược đến năm 2030 và xa hơn là năm 2045. Ông đánh giá thế nào về những mục tiêu nổi bật của Nghị quyết?
Điểm nổi bật của Nghị quyết nằm ở ba tư tưởng lớn, đó là: Thứ nhất, giảm sự phiền hà, tập trung vào việc cắt giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp gia nhập và hoạt động trên thị trường.
Để phát triển kinh tế tư nhân, gốc rễ của vấn đề là cải cách thể chế. Cải cách thể chế tốt, đáp ứng đúng nhu cầu nguyện vọng của người dân và doanh nghiệp thì người ta cho rằng đây là một biện pháp cải cách "rẻ nhất" nhưng lại mang lại hiệu quả lớn nhất.
Nhìn vào Nghị quyết 68, số lượng giải pháp về cải cách thể chế là chủ đạo. Như vậy, đúng như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói, thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn. Nếu chúng ta tập trung cải cách mạnh mẽ về thể chế thì tác động sẽ rất lớn.
Thứ hai, tăng cường mức độ bảo vệ với sự đảm bảo quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp, tạo sự an tâm cho nhà đầu tư và doanh nhân.
| Nghị quyết 68 là điều kiện cần và việc thực thi hiệu quả nghị quyết và bản thân doanh nghiệp nỗ lực nâng cao năng lực sẽ là điều kiện đủ. Hay nói cách khác, thực thi mạnh mẽ, quyết liệt quyết định sự thành công của Nghị quyết. |
Tinh thần cốt lõi của Nghị quyết 68 không chỉ đơn thuần là tháo gỡ những rào cản trong môi trường kinh doanh, mà quan trọng hơn là tạo ra sự thay đổi căn bản trong tư duy lập pháp và thực thi pháp luật.
Với cách tiếp cận mới, doanh nghiệp sẽ không còn bị "giam hãm" trong cơ chế quản lý kiểu “xin-cho”, mà từng bước được trao quyền chủ động, tự do phát triển và được bảo vệ đầy đủ về tài sản cũng như các quyền lợi hợp pháp.
Nghị quyết số 68 khẳng định mạnh mẽ nguyên tắc không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, không áp dụng hồi tố đối với những quy định pháp luật gây bất lợi cho doanh nghiệp và bước đầu đưa ra một số giải pháp.
Trong kinh doanh, sự mạo hiểm, trình độ quản trị hạn chế dẫn đến không thể không tránh được sai sót, sai lầm nhưng quan trọng là phải có cơ hội sửa sai; ngược lại nếu không thì không ai dám mạo hiểm, làm lớn. Nếu nội dung này được hiện thực hóa thì đây là công cụ bảo vệ cộng đồng doanh nghiệp, giúp họ yên tâm mở rộng đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong dài hạn.
Thứ ba, khơi thông mọi nguồn lực thông qua việc tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và các nguồn lực khác phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
Đặc biệt, Nghị quyết đặt ra yêu cầu phải tháo gỡ nguồn lực bị mắc kẹt do cơ chế giải quyết tranh chấp hợp đồng, thi hành án kéo dành, không hiệu quả, tình trạng chính quyền nợ đọng doanh nghiệp… Tháo gỡ được nút này sẽ góp phần giải phóng mạnh mẽ, khơi thông ngay nguồn lực doanh nghiệp.
 |
| Mỗi doanh nghiệp chính là một tế bào của nền kinh tế. Khi từng tế bào khỏe mạnh, cả cơ thể sẽ phát triển vững vàng. (Nguồn: Lao động) |
Với những mục tiêu như trên, ông kỳ vọng và đề xuất thế nào về quá trình thực thi Nghị quyết?
Khi chúng ta đang có tinh thần mạnh mẽ, khẩn trương, quyết liệt thì càng phải tận dụng được tinh thần này càng sớm, phạm vi thể chế hóa càng rộng thì càng tốt. Tất cả những biện pháp thực thi, nếu có quyết tâm, chúng ta đều có thể làm được.
Nghị quyết nhấn mạnh đến việc "cắt bỏ" tất cả những sự phiền hà, thay đổi tư duy quản lý Nhà nước từ tiền kiểm sang hậu kiểm đồng thời tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý Nhà nước.
Song, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương trong quá trình triển khai Nghị quyết là điều cần thiết, để đảm bảo tính hiệu quả và đồng bộ.
Do vậy, tôi cho rằng, Chính phủ cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, cụ thể hóa các quy định của Nghị quyết, đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện ở các cấp, các ngành.
| Các doanh nghiệp tư nhân cần tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và phản biện chính sách, đồng thời, không ngừng nâng cao năng lực quản trị, vận hành và tuân thủ pháp luật. |
Các luật lệ có liên quan phải được rà soát không chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu cụ thể của Nghị quyết (như cắt 30% thủ tục hành chính) mà còn phải rà soát để loại bỏ những quy định, luật lệ không đúng "tinh thần" của nghị quyết (như "không quản được thì cấm" hoặc cơ bản chuyển quản lý nhà nước theo nguyên tắc hậu kiểm).
Một đợt rà soát, tinh giảm luật lệ theo đúng tinh thần cải cách thể chế để phục vụ, thúc đẩy sản xuất kinh doanh là cấp thiết và cần sớm có kết quả. Tôi đang chờ đợi danh sách ngành nghề kinh doanh có điều kiện hay giấy phép kinh doanh được tuyên bố bãi bỏ!
Tôi kỳ vọng, cách thực thi Nghị quyết cũng phải dựa trên tinh thần rất đổi mới cả về tư duy, hành động và phát huy tinh thần quyết liệt. Về lâu dài, Chính phủ nên có một Cơ quan chuyên môn độc lập, nâng cấp hơn nhóm tư vấn chính sách và phải trao cho họ thẩm quyền trình đề xuất pháp luật - cơ quan này - theo kinh nghiệm quốc tế thường có tên gọi là Cơ quan hoặc Ủy ban cải cách thể chế.
Theo ông, làm thế nào để Nghị quyết đi vào cuộc sống, “chạm” đến từng doanh nghiệp?
Để Nghị quyết 68 thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự đồng hành và chủ động từ phía doanh nghiệp. Các doanh nghiệp tư nhân cần tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và phản biện chính sách, đồng thời, không ngừng nâng cao năng lực quản trị, vận hành và tuân thủ pháp luật.
Mỗi doanh nghiệp chính là một tế bào của nền kinh tế. Khi từng tế bào khỏe mạnh, cả cơ thể sẽ phát triển vững vàng. Do đó, việc chủ động đổi mới và thích nghi của doanh nghiệp sẽ là yếu tố sống còn trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh.
Ngoài ra, khi thể chế đã được “cởi trói”, các doanh nghiệp sẽ không còn mang nỗi lo bị phân biệt đối xử hay gặp khó khăn khi gia nhập thị trường. Mặt khác, họ cũng sẽ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt.
Trong bối cảnh đó, chỉ những doanh nghiệp có năng lực thực sự, biết đổi mới và tận dụng cơ hội mới có thể bứt phá và trụ vững trong dài hạn. Như vậy, doanh nghiệp cần ý thức rằng, thực thi Nghị quyết này vừa sàng lọc, nâng cao chất lượng doanh nghiệp vừa giúp họ có cơ hội bứt phá, vươn lên.
| Nghị quyết 68 là lời khẳng định rõ ràng rằng, khu vực tư nhân không còn là “phụ trợ”, mà phải trở thành “xương sống” cho tăng trưởng bền vững, độc lập và tự cường. |
Không thể phủ nhận, với Nghị quyết 68, kinh tế tư nhân hiện có rất nhiều “đất” để phát triển. Từ phía doanh nghiệp, theo ông, còn khó khăn nào không và cách để tháo gỡ khó khăn, giúp doanh nghiệp phát triển bền vững?
Một trong những vấn đề lớn nhất của khu vực kinh tế tư nhân hiện nay chính là thiếu sự đồng bộ trong các chính sách hỗ trợ. Dù Chính phủ đã ban hành các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp tư nhân, nhưng quy trình triển khai các chính sách này vẫn còn gặp nhiều khó khăn, khiến cho nhiều doanh nghiệp không thể tiếp cận được các nguồn lực hỗ trợ như vốn vay, đất đai hay các chương trình đào tạo.
Nghị quyết cũng đã nêu rõ ba nhóm giải pháp giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực cho sản xuất kinh doanh, đó là:
Thứ nhất, tạo thuận lợi tiếp cận đất đai và mặt bằng sản xuất, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo; các địa phương được giao trách nhiệm rà soát, quy hoạch và công khai minh bạch quỹ đất dành cho doanh nghiệp.
Thứ hai, nguồn vốn cho khu vực tư nhân sẽ được đa dạng hóa, không chỉ dựa vào tín dụng ngân hàng truyền thống mà còn mở rộng sang thị trường vốn, các quỹ đầu tư và các mô hình tài chính sáng tạo khác. Điều này sẽ tạo thêm nhiều cơ hội tiếp cận vốn với chi phí hợp lý, phù hợp với các mô hình kinh doanh đa dạng.
Thứ ba, chất lượng nguồn nhân lực cũng được xác định là ưu tiên chiến lược. Việc tăng cường liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp sẽ giúp đào tạo đội ngũ lao động có tay nghề, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường và thúc đẩy năng suất trong doanh nghiệp.
Tuy nhiên, những nhóm giải pháp này phải được thực thi công bằng, minh bạch thì tránh được sự méo mó trong tiếp cận và phân bổ nguồn lực hỗ trợ hoặc không khả thi nếu quy định điều kiện, thủ tục chặt chẽ, không hợp lý.
Kinh tế tư nhân hiện chiếm gần 40% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), sử dụng hơn 80% lực lượng lao động, nhưng lại thường xuyên “chịu lép vế” trong khung khổ thể chế. Nghị quyết 68 là lời khẳng định rõ ràng rằng, khu vực này không còn là “phụ trợ”, mà phải trở thành “xương sống” cho tăng trưởng bền vững, độc lập và tự cường.
Tôi vẫn muốn nhắc lại rằng, Nghị quyết 68 là điều kiện cần và việc thực thi hiệu quả nghị quyết và bản thân doanh nghiệp nỗ lực nâng cao năng lực sẽ là điều kiện đủ. Hay nói cách khác, thực thi mạnh mẽ, quyết liệt quyết định sự thành công của Nghị quyết.
Xin cảm ơn ông!
