Theo tiếp cận của giáo dục kỷ luật tích cực, việc học sinh mắc lỗi được nhìn nhận như một tất yếu trong quá trình nhận thức, học tập, phát triển nhân cách. Nhiệm vụ của nhà giáo dục không phải phán xét, trừng phạt, mà tạo điều kiện để học sinh nhận thức, điều chỉnh hành vi, thái độ trên cơ sở những quy tắc, quy ước được thiết lập, thống nhất giữa người dạy - người học.
Khi học sinh có sai phạm, giáo viên đóng vai trò định hướng, hỗ trợ, giúp các em nhận ra sai lầm và chủ động sửa chữa. Hành trình con người tự nhận ra lỗi và điều chỉnh bản thân chính là bước trưởng thành quan trọng trên con đường hoàn thiện nhân cách.
Trong thực tế, đa phần giáo viên đang rất nỗ lực nêu gương sáng, là chỗ dựa tin cậy để học sinh bày tỏ tâm tư, suy nghĩ, tình cảm; xử lý tinh tế khi học sinh phạm lỗi; thấu hiểu, đồng hành, giúp các em trưởng thành. Tuy vậy, không ít thầy cô do nhiều nguyên nhân, vẫn sử dụng các hình thức kỷ luật không phù hợp, làm tổn thương về thể xác hoặc tinh thần của các em, gây hậu quả đáng tiếc.
Trong bối cảnh ấy, việc Bộ GD&ĐT đồng thời ban hành Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng, kỷ luật học sinh và Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT về tư vấn học đường, công tác xã hội trong trường học là bước chuyển quan trọng, thể hiện rõ tư duy giáo dục hướng tới hỗ trợ, phát triển toàn diện người học.
Sự kết hợp song hành của hai Thông tư này tạo nên một chỉnh thể thống nhất giữa phòng ngừa, giáo dục, hỗ trợ, điều chỉnh hành vi. Trong đó, Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT đề cao nguyên tắc nhân văn, vì sự tiến bộ của học sinh, bỏ các hình thức kỷ luật nặng như đình chỉ hay buộc thôi học.
Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT tạo “cánh tay nối dài” hỗ trợ nhà trường phát hiện, tư vấn, can thiệp, đồng hành cùng học sinh gặp khó khăn. Nhờ đó, kỷ luật không còn mang tính trừng phạt, mà trở thành quá trình giáo dục, giúp học sinh tự nhận lỗi, tự điều chỉnh và trưởng thành.
Cơ sở pháp lý đã có. Tuy vậy, thay đổi một nếp nghĩ, thói quen đã tồn tại trong nhiều năm không phải dễ dàng. Không ít giáo viên, cha mẹ học sinh vẫn nhầm tưởng, tôn trọng quyền trẻ em, thực hiện giáo dục kỷ luật tích cực là để trẻ tự do hành xử theo ý mình, thiếu ranh giới và kỷ cương.
Ở chiều ngược lại, cũng có người lại hiểu kỷ luật là sự áp đặt, là những hình phạt nghiêm khắc. Bởi vậy, thay đổi trước hết phải từ nhận thức. Sự thay đổi trong nhận thức, thái độ và hành vi của giáo viên chỉ thật sự bền vững khi đi cùng niềm tin, mong muốn từ chính họ, cùng với những hỗ trợ thiết thực giúp nâng cao năng lực sư phạm và điều kiện áp dụng kỷ luật tích cực.
Thêm nữa, khó có thể tạo ra một hòn đảo yên bình trong một đại dương còn nhiều bất ổn. Chuyển đổi hình thức giáo dục kỷ luật ở lớp học phải song hành với nỗ lực thay đổi giáo dục kỷ luật toàn trường.
Nhà trường cần cơ chế cụ thể thực hiện các biện pháp giáo dục kỷ luật tích cực, được sự thống nhất của Hội đồng sư phạm, với đầy đủ nội dung: Kiểm tra, giám sát thực hiện; khen thưởng, tôn vinh giáo viên triển khai hiệu quả; xử lý nghiêm vi phạm. Khi cơ chế vận hành tốt sẽ trở thành động lực khuyến khích giáo viên kiên trì, tự tin, sáng tạo hơn trong áp dụng các biện pháp giáo dục kỷ luật tích cực, góp phần xây dựng môi trường học đường nhân văn, an toàn.
Ngoài ra, giáo dục kỷ luật tích cực chỉ có thể phát huy hiệu quả khi có sự đồng hành của gia đình, sự phối hợp của các cơ quan chức năng và các tổ chức xã hội. Bởi nhiệm vụ giáo dục không phải việc riêng của nhà trường, mà là trách nhiệm của cả cộng đồng, toàn xã hội, như câu ngạn ngữ Châu Phi: “Cần cả một ngôi làng để nuôi dạy một đứa trẻ”.
