Giáo dục học sinh về phát triển bền vững

Không chỉ dừng lại ở những giờ học về bảo vệ môi trường hay các phong trào trồng rau trong sân trường, nhiều quốc gia trên thế giới đang tiến xa hơn bằng cách xây dựng trường học “trung hòa carbon”.

Trường tiết kiệm năng lượng

Những năm gần đây, người dân Na Uy không còn xa lạ với mô hình trường được xây dựng từ vật liệu thân thiện với môi trường như gỗ và lắp đặt các tấm pin năng lượng mặt trời.

Đó là mô hình trường học “trung hòa carbon” được thiết kế và vận hành sao cho tổng lượng khí thải carbon dioxide (CO2) phát sinh trong quá trình hoạt động của trường cân bằng với lượng khí cắt giảm hoặc hấp thụ lại nhờ các giải pháp xanh, công nghệ sạch.

Để trung hoà carbon, các trường cần thực hiện những nhóm giải pháp gồm xây dựng xanh, vận hành không phát thải và thay đổi hành vi của giáo viên, học sinh. Trường Mầm non Drøbak Montessori, Na Uy, là một ví dụ.

Trường được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ, không sử dụng bê tông, vật liệu chiếm tới 8% lượng khí CO2 toàn cầu. Toà nhà được vát chéo diện tích lớn để lắp đặt các tấm pin năng lượng mặt trời có thể sản xuất khoảng 30,5 nghìn kWh mỗi năm. Hệ thống cửa kính cao kịch trần giúp tối ưu ánh sáng tự nhiên, giảm thiểu tiêu thụ điện.

Tại Ấn Độ, Trường Akshar Forum ở bang Assam, khởi đầu là một mô hình giáo dục dành cho trẻ em nghèo, đang dần chuyển mình thành trường học trung hòa carbon. Ngoài việc tự sản xuất điện từ năng lượng mặt trời và tái sử dụng nước thải cho việc tưới tiêu, trường còn áp dụng “tiền học bằng rác nhựa”. Nhà trường thu rác thải nhựa từ học sinh thay học phí, đồng thời hướng dẫn các em cách tái chế rác thành vật liệu xây dựng thân thiện môi trường.

Bộ Giáo dục Hàn Quốc đã khởi động sáng kiến “Trường học không carbon 2050”, với mục tiêu biến toàn bộ hệ thống giáo dục phổ thông thành các cơ sở trung hòa carbon. Trường Trung học Goyang Baekseok là một trong những cơ sở tiên phong.

Toàn bộ mái trường được lắp pin năng lượng mặt trời, hệ thống điều hòa sử dụng năng lượng tái tạo, nước mưa được xử lý để tái sử dụng và xe buýt điện đưa đón học sinh.

Học sinh Ấn Độ rửa sạch chai nhựa để tái chế.

Thách thức phía sau “bức tường xanh”

Các trường học trung hoà carbon mang lại nhiều lợi ích như giảm tác động tới môi trường và khí hậu, tiết kiệm chi phí vận hành dài hạn… Ngoài ra, nó còn góp phần giáo dục học sinh về lối sống bền vững thông qua trải nghiệm, tạo môi trường học tập lành mạnh, thân thiện.

Những ngôi trường này không chỉ giảm phát thải, mà còn gieo vào học sinh hạt giống của tư duy bền vững, điều ít được đề cập trong sách giáo khoa. Khi trẻ em lớn lên trong môi trường thân thiện với khí hậu, việc sống xanh trở thành một phần tự nhiên trong lối sống.

Học sinh thu thập rác thải nhựa để đổi học phí.

Học sinh thực hành kỹ năng sống xanh.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất vẫn là chi phí đầu tư ban đầu cao. Theo ước tính từ Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), việc xây dựng một công trình giáo dục đạt chuẩn “net-zero” có thể tốn gấp 1,5 - 2 lần so với một ngôi trường thông thường. Điều này khiến nhiều nước đang phát triển khó tiếp cận.

Bên cạnh đó, nhiều trường còn thiếu nguồn nhân lực và chuyên gia để thiết kế, vận hành công trình hiệu quả. Không ít trường được xây dựng theo “chuẩn xanh” nhưng do thiếu kỹ thuật duy tu hoặc hiểu biết vận hành đã nhanh chóng trở nên kém hiệu quả sau vài năm.

Dù còn nhiều thách thức nhưng mô hình trường học trung hòa carbon đang chứng minh rằng giáo dục có thể và nên là mũi nhọn trong cuộc chiến vì hành tinh. Đó không chỉ là nơi truyền dạy kiến thức, mà còn là nơi kiến tạo tương lai xanh, công bằng và bền vững hơn.