Từ chức là chuyện văn hóa hơn là chuyện pháp lý, chế tài ở đây chính là lương tri. Nếu có một văn hoá chính trị dựa trên lương tri thì việc từ chức khi không hoàn thành nhiệm vụ là điều gần như bắt buộc”- TS. Nguyễn Sĩ Dũng.
1. Với nhiều quốc gia trên thế giới, việc xin từ chức của các quan chức, lãnh đạo là điều rất bình thường.
Có một số lý do để các quan chức, lãnh đạo trên thế giới xin từ chức như: Bị cáo buộc tham nhũng, tự thấy năng lực hạn chế, tự thấy có lỗi với dân chúng vì sự vụ nào đó; do cấp dưới sai phạm hay thậm chí do phát ngôn “lỡ lời”... Từ chức vì thế được xem là một hành vi, một cách ứng xử có văn hóa vốn đã trở thành thói quen, nếp nghĩ thường trực của con người ở những quốc gia văn minh, tiến bộ mà chúng ta hay gọi là “văn hóa từ chức”.
Mới đây nhất, là trường hợp xin từ chức của Thủ tướng Ý - ông Matteo Renzi và Thủ tướng New Zealand - ông Jonh Key. Ông Thủ tướng Ý từ chức là vì sự thất bại trong cuộc trưng cầu dân ý về kế hoạch cải tổ hiến pháp của mình. Còn Thủ tướng New Zealand từ chức là vì… “lý do gia đình”.
Ngược thời gian, có thể kể thêm vụ từ chức của Thủ tướng Hàn Quốc, Chung Hong-won vì vụ chìm phà Sewol, năm 2014. Ông Chung Hong-won khi ấy đã cúi đầu xin lỗi người dân Hàn Quốc và nói rằng: "Lúc này đây, điều đúng đắn mà tôi cần làm chính là nhận trách nhiệm cho những gì đã qua và xin từ chức(…) Tôi chỉ hi vọng nhận được sự tha thứ của người dân Hàn Quốc và gia đình của các nạn nhân trên phà Sewol. Xin hãy hiểu cho tôi vì đã không hoàn thành trách nhiệm của mình cho đến phút cuối cùng" [1].
Một trường hợp khác là ông Hakubun Shimomura - Bộ trưởng Giáo dục và Thể thao Nhật Bản xin từ chức vào năm 2015. Nguyên nhân từ chức của vị Bộ trưởng này có từ việc xây dựng sân vận động chuẩn bị cho Olympic Tokyo 2020 bị chậm tiến độ do thay đổi thiết kế và chi phí cao hơn dự toán ban đầu. Còn tại tại Brazil, ngày 16/6/2016, ông Henrique Alves - Bộ trưởng Du lịch phải từ chức vì những cáo buộc có liên quan tới vụ bê bối và tham nhũng tại Tập đoàn dầu khí quốc gia Petrobras…
2. Ở Việt Nam thời gian quan, khách quan mà nói, không phải không có trường hợp quan chức, lãnh đạo xin từ chức. Có thể kể ra đây trường hợp ông Lê Huy Ngọ - Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn xin từ chức năm 2004. Ông Trần Đăng Tuấn – Phó giám đốc Đài truyền hình Việt Nam, xin thôi chức năm 2010. Ở mức độ nào đó có thể kể thêm trường hợp ông Nguyễn Sự - Bí thư Thành ủy Hội An. Năm 2015, ông Sự xin được nghỉ hưu sớm dù vẫn còn được tín nhiệm.
Tuy vậy, dường như với vài trường hợp hiếm hoi và lẻ tẻ nêu trên chưa thể làm hài lòng đại bộ phận dân chúng vì trên thực tế có quá nhiều sự vụ gây bức xúc mà người đứng đầu đơn vị lẽ ra phải từ chức. Vì lẽ đó mà trong các kỳ họp Quốc hội không ít lần các vị đại biểu đã mang ra trao đổi, chất vấn.
Báo chí truyền thông và dư luận xã hội cũng tốn khá nhiều giấy mực cho về vấn đề này. Các nhà quản lý và chuyên gia văn hóa thì luận bàn tại sao từ chức lại là điều rất khó và rất xa lạ [2] đối với xã hội này. Thậm chí mới đây, trong phiên họp thường kỳ của Chính phủ (ngày 28/11), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phải giao cho Bộ Nội vụ chủ trì biên soạn Nghị định về“văn hóa từ chức” xem như cơ sở pháp lý bắt buộc các lãnh đạo từ chức khi cần thiết [3]…
3. Từ chức vốn là hành vi văn hóa trước hết thuộc về mỗi cá nhân; là sự chủ động, tự giác và thôi thúc từ bên trong mỗi quan chức biết tự trọng và xấu hổ về năng lực hay những lỗi lầm, khuyết điểm của bản thân.
Có thể thấy, trong các trường hợp từ chức ở Việt Nam vừa nêu, nhìn chung dư luận và quần chúng nhân dân đánh giá rất cao hai ông Trần Đăng Tuấn và ông Nguyễn Sự.
Điều này càng cho thấy từ chức thật ra không phải là chuyện khó nếu như mỗi quan chức, lãnh đạo đều được trang bị trước hết là bản lĩnh chính trị, tinh thần trách nhiệm và sự tận tụy phục vụ nhân dân. Kế đến là trình độ học vấn, sự hiểu biết chuyên sâu về một lĩnh vực nào đó. Sở dĩ các lãnh đạo, chính khách phương Tây luôn chủ động và mạnh dạn từ chức, rút khỏi chính trường một phần là vì họ có niềm tin vào bản thân có thể xin việc kiếm sống ở môi trường khác bằng chính sự hiểu biết của mình.
Thế nên, một xã hội, một quốc gia muốn có “văn hóa từ chức” điều bắt buộc trước hết là phả có những người dám tự nguyện …xin từ chức khi còn đương nhiệm. Nói khác đi “văn hóa từ chức” chính “là một trong những biểu hiện sinh động, cụ thể và thiết thực nhất về một nền chính trị văn minh dựa trên phẩm giá, lòng tự trọng và bản lĩnh của những nhà lãnh đạo thực sự có tâm huyết và đầy dũng khí [4].
Trong hoàn cảnh chưa ai mạnh dạn từ chức dù chưa hoàn thành nhiệm vụ thì việc Chính phủ ban hành một Nghị định bắt buộc là rất cần thiết. Đây có thể xem là những bước đi đầu tiên để dần dần hình thành “văn hóa từ chức” đối với mọi phẩm hàm.
Vì nói như TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm văn phòng Quốc hội là: “Từ chức là chuyện văn hóa hơn là chuyện pháp lý, chế tài ở đây chính là lương tri. Nếu có một văn hoá chính trị dựa trên lương tri thì việc từ chức khi không hoàn thành nhiệm vụ là điều gần như bắt buộc” [5].
Với sự quyết liệt của chính phủ hiện nay, hy vọng rằng văn hóa chính trị dựa trên lương tri sẽ sớm hình thành.
Theo Nguyễn Trọng Bình - vietnamnet
