Trong khi thuốc lá điện tử ngày càng len lỏi vào học đường với vỏ bọc “an toàn hơn thuốc lá truyền thống”, thì thực tế, đây lại là mối đe dọa nghiêm trọng với sức khỏe thể chất và tinh thần của giới trẻ.
Sự tò mò, tâm lý muốn thể hiện bản thân cùng chiêu trò tiếp thị tinh vi khiến nhiều học sinh, sinh viên sớm nghiện nicotine - chất gây lệ thuộc mạnh không kém ma túy. Không ít trường hợp phải nhập viện trong tình trạng ngộ độc, rối loạn tâm thần, thậm chí tử vong.
Một cô gái trẻ ở TP.HCM từng được đưa vào Bệnh viện Nhân dân 115 trong tình trạng ngừng tim, hôn mê sâu, suy đa tạng sau gần hai năm sử dụng thuốc lá điện tử. Nhờ điều trị tích cực, cô may mắn qua khỏi.
Thuốc lá điện tử "núp bóng" thực phẩm. (Ảnh: Như Loan)
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khí độc sinh ra từ thuốc lá điện tử chứa nicotine, aldehyde, acrolein và kim loại nặng – các chất có thể gây rối loạn nhịp tim, tổn thương phổi cấp (EVALI) và ung thư. Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 40.000 ca tử vong liên quan thuốc lá; con số này có thể tăng lên 70.000 vào năm 2030 nếu không có biện pháp ngăn chặn.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hương (Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế) cho biết, thuốc lá điện tử chứa hàm lượng nicotine cao, gây nghiện mạnh, ảnh hưởng tiêu cực lên hệ thần kinh và não bộ, đặc biệt ở người trẻ đang phát triển.
Đáng lo ngại, nhiều loại thuốc lá điện tử còn bị pha trộn ma túy. Một số học sinh, sinh viên chỉ cần vài lần thử đã bị lệ thuộc. Tỷ lệ học sinh từ 13 đến 17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử tăng lên 8,1%, trong đó nữ sinh chiếm 4,3%, theo khảo sát tại 11 tỉnh, thành năm 2023.
Các sản phẩm này được thiết kế như bút viết, USB hoặc dây đeo cổ, khiến việc kiểm soát trong trường học trở nên khó khăn. Hương vị “trái cây, trà sữa, kẹo ngọt” cùng chiến dịch quảng bá trên mạng xã hội càng khiến giới trẻ dễ bị cuốn vào cơn lốc nicotine.
Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo thống kê, khoảng 35,7% học sinh bị phơi nhiễm khói thuốc thụ động trong trường học. Tâm lý sợ bị cô lập hoặc muốn hòa nhập nhóm khiến các em dễ trở thành “mục tiêu vàng” của các hãng thuốc lá.
Trước thực trạng này, Quốc hội thông qua nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Các hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự nếu cấu thành tội buôn bán hàng cấm.
Các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục cho biết, nhiều sinh viên dùng thuốc lá điện tử mà không biết trong đó có gì. Nhà trường đang đẩy mạnh truyền thông để các bạn hiểu đúng và chủ động nói không.
Các mẫu thuốc lá điện tử. (Ảnh: Như Loan)
Từ góc độ chuyên môn, PGS.TS Phan Thu Phương – Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai – cho biết chỉ sau bảy giây hút thuốc, nicotine tác động lên hệ thần kinh trung ương, tạo cảm giác khoái cảm, từ đó hình thành hành vi lệ thuộc. “Thuốc hỗ trợ cai chỉ là công cụ, quan trọng là ý chí và nhận thức”, bà nói.
Nicotine còn làm tổn thương tế bào thần kinh gốc, ảnh hưởng trí nhớ, cảm xúc và khả năng học tập của người trẻ. Nhiều ca co giật, rối loạn hành vi, ngộ độc nặng đã được ghi nhận chỉ vì trẻ em vô tình tiếp xúc hoặc nuốt phải dung dịch thuốc lá điện tử.
Trước làn sóng xâm nhập của thuốc lá thế hệ mới, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đang phối hợp các bộ, ngành triển khai chiến dịch truyền thông, cung cấp thông tin khoa học và kêu gọi giới trẻ hành động vì một mục tiêu chung: “Thuốc lá – dù truyền thống hay điện tử – đều gây hại cho sức khỏe, tương lai và cả cộng đồng”.
