Từ ngày 14 - 20/11, họa sĩ - nhà thơ Bùi Chát tổ chức triển lãm cá nhân lần thứ 13 tại không gian TAA (phường Cát Lái, TPHCM) mang tên “Cụ tượng”, gồm 37 bức tranh sơn dầu.
Sau gần 10 năm miệt mài với giá vẽ, “Cụ tượng” đánh dấu giai đoạn chín muồi trong hành trình nghệ thuật của một nghệ sĩ từng được biết đến trong vai trò thi ca. Từ người “phá ngữ pháp” để giải phóng ngôn ngữ, giờ đây Bùi Chát dùng màu sắc để thở và tồn tại.
Bùi Chát chia sẻ: “Tôi không trừu tượng hóa thế giới. Khi vẽ, tôi chỉ cụ thể hóa những trừu tượng vốn có sẵn trong tôi”. Với anh, “Cụ tượng” là hành động kéo một mảnh vô hình ra khỏi cơ thể để nó được nhìn thấy. Mỗi bức tranh hình thành không bằng lý trí mà bằng phản ứng bản năng trước xung động nội tâm. Không tìm hình, không minh họa ý tưởng, tranh là khoảnh khắc ngưng đọng - nơi cái mù mờ trong tâm thức vừa kịp hóa hình.
Trên chất liệu sơn dầu và oilstick, Bùi Chát thử nghiệm nhiều kỹ pháp: vẽ khô, vẽ ướt, phủ lớp dày, kéo loãng, thậm chí để sơn chảy tràn hoặc cào xước trực tiếp lên toan. Với anh, sơn dầu không còn là công cụ tạo hình mà là phương tiện để lưu giữ vết tích của cảm xúc. Mỗi lớp sơn, mỗi đường cọ đều ghi dấu quá trình họa sĩ đối thoại với chính mình - “những điểm dừng tạm thời của cái vô tận”.
Trước triển lãm này, Bùi Chát từng được biết đến với khái niệm “Hội họa Tình huống” (Solverism), lối vẽ không phác thảo, không kịch bản, khởi phát trực tiếp từ trạng thái tâm lý. “Cụ tượng” tiếp nối tinh thần ấy nhưng đi xa hơn, từ phản ứng sang chuyển hóa, biến cảm xúc thành hình thể, hỗn loạn thành vết tích. Ở đây, hành động vẽ trở thành một dạng thiền nội tâm, nơi họa sĩ để cảm xúc tự vận hành và tự xuất hiện.
Không gian trưng bày được dàn dựng tối giản, như một căn phòng hơi thở. Không có thuyết minh hay lời dẫn giải. “Tranh không cần được hiểu hết. Điều quan trọng là sự có mặt”, họa sĩ Bùi Chát cho hay.
Từng là gương mặt tiên phong trong “thơ rác - thơ nghĩa địa”, Bùi Chát nay lại là hiện tượng đặc biệt của mỹ thuật Việt Nam. Chỉ trong hơn 3 năm, anh đã tổ chức 12 triển lãm cá nhân, khẳng định một phong cách riêng biệt: mạnh, thô, nhiều tầng cảm xúc, không thuộc về trường phái nào ngoài chính anh.
Họa sĩ Ngô Lực nhận định: “Giữa đời sống nghệ thuật đang rơi vào quán tính, Bùi Chát xuất hiện như kẻ dám phá vỡ vòng an toàn để tìm lại tự do sáng tạo”.
Còn nhà thơ, nhà nghiên cứu Lý Đợi cho rằng: “Dù mang tinh thần trừu tượng, tranh Bùi Chát không khô lạnh. Màu sắc và độ gồ ghề của chất liệu khiến người xem cảm nhận rõ một cơ thể đang sống, đang thở”.
Giữa bối cảnh mỹ thuật đương đại chia hai hướng, một bên hướng thị trường, bên kia thiên về khái niệm, thì “Cụ tượng” chọn con đường thứ ba: “hội họa như hành vi sống”, đúng như anh chia sẻ: “Tôi vẽ không để minh họa ý tưởng, cũng không để trang trí. Tôi vẽ để thở”.
Và trong sự giản dị đến tận cùng ấy, “Cụ tượng” nhắc rằng hội họa không cần phải kể chuyện hay chứng minh điều gì, chỉ cần trung thành với khoảnh khắc nơi cái vô hình vừa kịp thành hình.
