Năm 2025 là một giao điểm lịch sử trọng đại, đánh dấu nửa thế kỷ non sông thống nhất và nửa thế kỷ hình thành, phát triển của Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh. Sự tương đồng này không phải là ngẫu nhiên, mà là minh chứng cho thấy hành trình 50 năm của Bảo tàng chính là sự phản ánh chân thực hành trình vĩ đại của dân tộc: vươn lên từ sau chiến tranh để hội nhập và phát triển mạnh mẽ.
Trên hành trình đó, Bảo tàng đã thực hiện một sứ mệnh lịch sử:chuyển hóa di sản ký ức đau thương của chiến tranh thành một không gian đối thoại cho khát vọng hòa bình, nơi di sản được thăng hoa thành sức mạnh mềm văn hóa, bồi đắp cho thế hệ tương lai những hiểu biết sâu sắc về giá trị của hòa bình.
Nhìn lại chặng đường nửa thế kỷ, chúng ta không quên những ngày đầu gian khó. Ngay sau đại thắng mùa Xuân 1975, thực hiện chủ trương của Đảng bộ Thành phố, “Nhà trưng bày tội ác Mỹ - Ngụy” đã ra đời vào ngày 04 tháng 9 năm 1975, đáp ứng kỳ vọng của nhân dân về một tiếng nói tố cáo tội ác chiến tranh xâm lược.
Hành trình phát triển của Bảo tàng được khắc họa qua những lần đổi tên mang tính bước ngoặt, phản ánh sự vận động của đất nước trong bối cảnh mới. Năm 1990, tên gọi được đổi thành “Nhà trưng bày tội ác chiếntranh xâm lược” để mở rộng góc nhìn. Tuy nhiên, bước chuyển mình toàn diện diễn ra vào ngày 04 tháng 7 năm 1995, khi tên gọi “Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh” chính thức được xác lập.
Sự chuyển đổi từ “tội ác” sang “chứng tích” đã thể hiện một cách tiếp cận mới: thay vì tố cáo trực diện, Bảo tang đã lựa chọn để chính những hiện vật, tư liệu lịch sử tự cất lên tiếng nói chân thực. Cách tiếp cận khách quan này đã chuyển hóa Bảo tàng thành một diễn đàn khoa học, nâng cao sức thuyết phục và giá trị giáo dục, song hành với chính sách đổi mới và đối ngoại rộng mở của Đảng và Nhà nước.
Song song với sự trưởng thành về sứ mệnh, cơ sở vật chất của Bảo tàng cũng được đầu tư xây dựng mới toàn bộ, khánh thành vào năm 2010, tạo nên một không gian trưng bày mới, xứng tầm. Chúng ta đặc biệt trân trọng nỗ lực phi thường của các thế hệ cán bộ đã duy trì hoạt động phục vụ công chúng không một ngày gián đoạn trong suốt thời gian thi công.
Lãnh đạo Cục Di sản văn hóa và toàn ngành Di sản văn hoá Việt Nam chia sẻ: :Chúng tôi xin trân trọng ghi nhận và tri ân sâu sắc những cống hiến của các thế hệ lãnh đạo, viên chức, người lao động của Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh, đồng thời xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các nhân chứng lịch sử, những người đã tin yêu, trao gửi kỷ vật và câu chuyện đời mình để làm nên hồn cốt của Bảo tàng. Xin chân thành cảm ơn sự quan tâm chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thành phố và sự đồng hành, hỗ trợ của các sở, ban, ngành, các tổ chức, cá nhân và bè bạn quốc tế.
Bước sang chặng đường mới, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh không chỉ là một điểm đến du lịch hàng đầu, mà còn là một “địa chỉ đỏ”, một trường học đặc biệt về lịch sử, lòng yêu nước và khát vọng hòa bình cho các thế hệ trẻ. Xu hướng hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng với nhiều thuận lợi và cũng không ít khó khăn, thách thức, đòi hỏi mỗi lãnh đạo, viên chức, người lao động Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa nhằm đáp ứng nhu cầu của sự phát triển".
Bước sang chặng đường mới, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh không chỉ là một điểm đến du lịch hàng đầu, mà còn là một “địa chỉ đỏ”, một trường học đặc biệt về lịch sử, lòng yêu nước và khát vọng hòa bình cho các thế hệ trẻ. Xu hướng hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng với nhiều thuận lợi và cũng không ít khó khăn, thách thức, đòi hỏi mỗi lãnh đạo, viên chức, người lao động Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa nhằm đáp ứng nhu cầu của sự phát triển".
Trải qua nửa thế kỷ, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh đã khẳng định vị thế của một thiết chế văn hóa hàng đầu quốc gia. Sức sống của Bảo tàng được minh chứng qua những con số ấn tượng: vinh dự đón tiếp hàng chục triệu lượt khách, vượt xa mốc 25 triệu lượt vào năm 2025. Ngay cả sau đại dịch, Bảo tàng đã phục hồi mạnh mẽ, có ngày đón hơn 10.000 lượt khách, phần lớn là du khách quốc tế, khẳng định sức hấp dẫn vượt qua mọi rào cản ngôn ngữ và văn hóa.
Nền tảng cho sức hấp dẫn đó là di sản ký ức vô giá với hơn 20.000 tài liệu, hiện vật, phim ảnh, trong đó có nhiều hiện vật quý do các cựu chiến binh, nhà báo và bạn bè quốc tế trao tặng. Giá trị này đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Gần đây nhất, với giải thưởng “Travellers' Choice Best of the Best 2024” từ TripAdvisor, Bảo tàng đã lọt vào top 1% điểm đến tốt nhất toàn cầu và là đại diện duy nhất của Việt Nam trong danh sách này.
Bên cạnh đó, Bảo tàng luôn kiên định với sứ mệnh giáo dục cộng đồng qua hàng trăm cuộc triển lãm lưu động đến vùng sâu, vùng xa, và cả ở nước ngoài như Nhật Bản, Đan Mạch, Hoa Kỳ. Đặc biệt, Bảo tàng là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Văn hóa và Thể thao có khả năng tự chủ toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên từ năm 2014 đến nay, một minh chứng cho sự năng động và hiệu quả quản trị.
Trên nền tảng tự hào đó, Bảo tàng đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với tầm nhìn chiến lược là một “Bảo tàng vì Hòa bình”. Chúng tôi xác định sứ mệnh chủ động chuyển hóa di sản ký ức thành sức mạnh mềm văn hóa, một kênh ngoại giao nhân dân hiệu quả, vun đắp tình hữu nghị giữa các dân tộc. Để hiện thực hóa tầm nhìn này, Bảo tàng tập trung vào hai định hướng chiến lược:
Thứ nhất, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để đưa câu chuyện hòa giải lên tầm cao mới. Là thành viên tích cực của Mạng lưới Bảo tàng Vì Hòa bình thế giới, chúng tôi không ngừng mở rộng đối tác. Một sự kiện lịch sử là lễ ký kết hợp tác với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) để xây dựng một không gian trưng bày về nỗ lực chung của hai chính phủ và nhân dân hai nước trong việc khắc phục hậu quả chiến tranh. Đây là biểu tượng sống động cho tiến trình hòa giải và khát vọng chung về một thế giới hòa bình.
Thứ hai, chủ động chuyển đổi số để đưa di sản đến gần hơn với công chúng toàn cầu. Chúng tôi đang nỗ lực ứng dụng công nghệ tiên tiến từ hệ thống vé tự động, thuyết minh đa ngôn ngữ, đến số hóa hiện vật 3D và xây dựng nền tảng tham quan trực tuyến, đảm bảo những câu chuyện lịch sử tiếp tục sống và lan tỏa mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.
Những thành tựu hôm nay là kết tinh từ sự cống hiến bằng cả tâm huyết của các thế hệ cán bộ, viên chức Bảo tàng; sự quan tâm chỉ đạo sâu sắc của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thành phố, các Bộ, ban, ngành và của Sở Văn hóa và Thể thao; cùng sự đồng hành, hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân, các nhân chứng lịch sử trong và ngoài nước. Đặc biệt, phần thưởng quý giá nhất chính là sự tin yêu của hàng chục triệu công chúng – nguồn sức mạnh để chúng tôi vững bước tiến lên. Hành trình 50 năm giúp chúng tôi thấu hiểu một chân lý: hòa bình chưa bao giờ là món quà sẵn có, mà là thành quả được đánh đổi bằng ý chí quật cường và biết bao hy sinh. Từ những chứng tích của quá khứ,
Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh cam kết tiếp tục sứ mệnh thiêng liêng, giữ trọn ngọn lửa ký ức và nguyện là một sứ giả không mệt mỏi trên hành trình lan tỏa thông điệp hòa bình. Chúng tôi tin rằng, bằng việc nhìn lại lịch sử, chúng ta sẽ cùng nhau xây dựng một tương lai hòa bình, hữu nghịvà phát triển bền vững cho Việt Nam và thế giới.
N.Anh
