Ung thư dạ dày ở bệnh nhân nhiều bệnh nền
Ung thư dạ dày vẫn là một trong những bệnh lý ác tính phổ biến, có tỷ lệ tử vong cao tại Việt Nam, đặc biệt nguy hiểm khi xuất hiện ở người cao tuổi hoặc những bệnh nhân có nhiều bệnh nền kèm theo như tim mạch, đái tháo đường, xơ gan hay bệnh phổi mạn tính.
Ở nhóm bệnh nhân này, phẫu thuật, đặc biệt là các can thiệp triệt căn luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, bởi khả năng chịu mê và đáp ứng hồi sức giảm, nguy cơ biến chứng như nhiễm trùng, rò miệng nối hay suy đa cơ quan sau mổ rất cao.
Vì vậy, việc lựa chọn và triển khai phương pháp phẫu thuật phù hợp đóng vai trò quyết định trong nâng cao hiệu quả điều trị và an toàn cho bệnh nhân.
Tháng 10 vừa qua, Bệnh viện Bãi Cháy đã thực hiện thành công ca phẫu thuật nội soi cắt gần toàn bộ dạ dày và vét hạch cho cụ bà 85 tuổi tại Quảng Ninh.
Người bệnh mang nhiều bệnh lý nền nghiêm trọng, gồm tăng huyết áp, xơ gan, đái tháo đường và bệnh phổi mạn tính, nhưng vẫn được phẫu thuật an toàn nhờ kỹ thuật ít xâm lấn, kiểm soát chặt chẽ gây mê và hồi sức chuyên sâu. Sau phẫu thuật, bệnh nhân phục hồi nhanh, ăn uống tốt, vết mổ khô và sẵn sàng xuất viện sau vài ngày.
BS Nguyễn Văn Dũng – Trưởng Khoa Ung bướu 1, Bệnh viện Bãi Cháy thăm khám cho bệnh nhân sau phẫu thuật.
Tương tự, tại Bệnh viện Đa khoa Vinmec Cần Thơ vừa qua cũng tiếp nhận một bệnh nhân 80 tuổi trong tình trạng ăn uống khó tiêu, đau âm ỉ vùng thượng vị. Kết quả nội soi và sinh thiết xác định bệnh nhân mắc ung thư dạ dày vùng hang – môn vị, vị trí được coi là "tử huyệt" do khó tiếp cận trong phẫu thuật. Tình trạng càng phức tạp hơn khi bà đồng thời mắc hai bệnh nền mạn tính là đái tháo đường và tăng huyết áp.
Theo bác sĩ, với các khối u vùng hang – môn vị, việc cắt u qua nội soi tiêu hóa gần như không khả thi do vị trí khó thao tác. Trong khi đó, phẫu thuật mổ mở mặc dù có thể triệt để hơn nhưng lại gây xâm lấn lớn, tiềm ẩn nguy cơ cao đối với bệnh nhân cao tuổi, đa bệnh nền.
Trong tình thế "tiến thoái lưỡng nan", phẫu thuật nội soi cắt bán phần dưới dạ dày trở thành hướng đi tối ưu, vừa triệt căn vừa an toàn, hạn chế tối đa xâm lấn. Kết quả sau phẫu thuật cho thấy hiệu quả rõ rệt, chỉ một ngày sau, bà đã tự ngồi dậy, đi lại nhẹ nhàng trong phòng, ăn uống trở lại tốt và không có biến chứng cấp tính.
Một trường hợp khác tại Trung tâm Phẫu thuật Gan mật – Tiêu hóa, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cũng thu hút sự chú ý. Theo bệnh viện, đơn vị này vừa tiếp nhận ông N.N.H. (60 tuổi, Hà Nội) trong tình trạng mệt mỏi kéo dài, chán ăn, ăn uống kém và sụt cân nghiêm trọng, cân nặng chỉ còn khoảng 47–50 kg khi nhập viện.
Ông H. mang nhiều bệnh nền phức tạp như HIV đang điều trị ARV ổn định từ năm 2002, tiền sử viêm gan C đã điều trị khỏi, suy thận mạn và tăng huyết áp. Thể trạng suy kiệt, hệ miễn dịch giảm sút khiến nguy cơ biến chứng khi phẫu thuật tăng cao.
Nội soi và sinh thiết xác định ông H. mắc ung thư biểu mô tuyến dạ dày, dạng tế bào nhẫn, loại ung thư ác tính, tiến triển nhanh và dễ di căn.
Ekip phẫu thuật cho bệnh nhân (Ảnh:BVCC).
Trao đổi với Người Đưa Tin, BSCKII Nguyễn Thanh Sơn – Trung tâm Phẫu thuật Gan mật – Tiêu hóa, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết: “Ung thư dạ dày giai đoạn đầu thường không có triệu chứng điển hình, chỉ gây đầy bụng, khó tiêu, đau âm ỉ vùng thượng vị, dễ nhầm với viêm dạ dày thông thường. Khi bệnh tiến triển, người bệnh mới xuất hiện cảm giác no sớm, sụt cân, thiếu máu kéo dài như trường hợp ông H”.
Với tình trạng suy kiệt, thể trạng yếu, chức năng các cơ quan giảm, nguy cơ biến chứng khi phẫu thuật của ông H. rất cao.
Tuy nhiên, trì hoãn điều trị sẽ khiến khối u xâm lấn sâu, gây tắc nghẽn, chảy máu, đồng thời làm mất cơ hội phẫu thuật triệt căn. Sau hội chẩn đa chuyên khoa gồm phẫu thuật gan mật – tiêu hóa, hồi sức, truyền nhiễm và gây mê, ê-kíp quyết định thực hiện phẫu thuật nội soi cắt 3/4 dạ dày và nạo vét hạch, phương pháp chuẩn cho ung thư dạ dày chưa di căn xa.
Trong quá trình mổ, các bác sĩ ghi nhận khối u 2cm tại bờ cong nhỏ dạ dày, sát mạch máu lớn và dây chằng gan - dạ dày, khiến việc bóc tách phải cực kỳ tỉ mỉ. Thể trạng yếu, mô dạ dày mỏng, mạch máu dễ vỡ, dạ dày teo nhỏ do bỏ ăn lâu ngày làm không gian thao tác nội soi rất hạn chế.
Ê-kíp phải kiểm soát từng milimet trong trường nhìn hẹp, đồng thời kiểm soát lượng máu chảy trong từng thì mổ. Ca mổ được thực hiện hoàn toàn bằng nội soi, sử dụng hệ thống stapler cắt dạ dày bệnh lý và nối lại dạ dày, ruột. Đường cắt và miệng nối được kiểm tra kỹ lưỡng, không rò dịch, không chảy máu, đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Theo BS Sơn, phẫu thuật nội soi mang nhiều ưu điểm vượt trội so với mổ mở sẽ giảm đau, bệnh nhân sớm vận động và ăn uống trở lại, giảm nguy cơ nhiễm trùng và tắc ruột sau mổ, rút ngắn thời gian nằm viện. Đồng thời, kỹ thuật này vẫn đảm bảo triệt căn ung thư và nạo vét hạch đúng quy trình, đặc biệt quan trọng với bệnh nhân nhiều bệnh nền và thể trạng yếu.
Số liệu từ GLOBOCAN 2022 cho thấy, ung thư dạ dày đứng thứ 5 về số ca mắc mới (968.784 ca) và tử vong (660.175 ca) trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, căn bệnh này cũng nằm trong top 5 ung thư phổ biến, với 16.277 ca mắc mới và 13.264 ca tử vong mỗi năm. Đáng chú ý, hơn 50% bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn muộn, khi khối u đã di căn hoặc xâm lấn sâu, làm giảm cơ hội điều trị triệt căn.
Những tiến bộ trong sàng lọc ung thư dạ dày hiện nay
PGS.TS Phạm Cẩm Phương – Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết hiện nay có nhiều công cụ giúp sàng lọc ung thư dạ dày, trong đó phổ biến là xét nghiệm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP) và Pepsinogen.
"Kết hợp hai xét nghiệm này giúp đánh giá nguy cơ ung thư ở nhóm bệnh nhân viêm dạ dày mạn tính, từ đó bác sĩ chỉ định nội soi chuyên sâu nếu cần", PGS. Phương cho biết.
Trong các phương pháp hiện có, nội soi vẫn được xem là "tiêu chuẩn vàng" để đánh giá tổn thương và sinh thiết chẩn đoán xác định bệnh. Nội soi cho phép quan sát trực tiếp khối u, trong khi các công nghệ nội soi hiện đại như phóng đại và nhuộm màu (NBI, BLI) giúp phát hiện tổn thương sớm chỉ vài milimet.
Ngoài ra, các chỉ dấu khối u như CEA, CA 19-9, CA 72-4 có thể tăng ở bệnh nhân ung thư dạ dày giai đoạn muộn, nhưng độ nhạy chẩn đoán khi dùng đơn lẻ chỉ đạt 18–71%, thậm chí 30% bệnh nhân giai đoạn sớm vẫn âm tính.
PGS.TS Phạm Cẩm Phương – Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai.
"Vì vậy, chỉ dấu khối u không phù hợp để sàng lọc, nhưng rất hữu ích trong theo dõi tái phát sau điều trị. Ví dụ, khi CA 72-4 tăng đột ngột ở bệnh nhân đã điều trị ung thư dạ dày, cần cảnh giác khả năng tái phát hoặc di căn", PGS. Phương lưu ý.
Các công nghệ mới cũng đang mở ra hướng tiếp cận đầy hứa hẹn. Trí tuệ nhân tạo (AI) có khả năng phân tích hình ảnh nội soi, phát hiện cả những tổn thương vi thể mắt thường khó nhận ra.
Một nghiên cứu tại Nhật Bản năm 2023 cho thấy AI có thể nâng độ chính xác chẩn đoán tổn thương tiền ung thư lên tới 95%. Song song, các xét nghiệm sinh học phân tử như liquid biopsy giúp phát hiện DNA khối u lưu hành trong máu (ctDNA), đồng thời nhận diện đột biến gen liên quan ung thư dạ dày như TP53, HER2.
Một số microRNA như miR-21 hay miR-106a cũng đang được nghiên cứu như công cụ sàng lọc không xâm lấn.
Theo PGS. Phương, các phương pháp tầm soát hiện đã dễ tiếp cận hơn, vì vậy người dân không nên chủ quan trước những triệu chứng kéo dài như chán ăn, đầy bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc đau âm ỉ vùng thượng vị.
Đặc biệt, người có bệnh lý mạn tính nên kiểm tra định kỳ mỗi 2 năm để phát hiện sớm các bất thường.
