Ngày 5/3, các nhà đầu tư, các định chế tài chính cấp vốn, các bên liên quan và các đại diện của các nhà máy điện gió và điện mặt trời đã có thư kiến nghị về tình trạng và phương thức xử lý đối với 173 dự án điện gió và điện mặt trời đã có ngày vận hành thương mại (COD) trước hoặc trong năm 2021 nhưng chưa có Văn Bản Chấp Thuận Kết Quả Nghiệm Thu (Chấp Thuận Nghiệm Thu) tại thời điểm COD.
Theo các nhà đầu tư, mặc dù đã tuân thủ các quy định về năng lượng tái tạo có hiệu lực tại thời điểm đó, kể từ tháng 9/2023, nhiều dự án đã bị trì hoãn thanh toán vô thời hạn hoặc chỉ nhận được thanh toán một phần theo các Hợp Đồng Mua Bán Điện (PPA) đã ký với EVN, mà không có thông báo về căn cứ pháp lý rõ ràng nào ngoài việc được đề cập trong Kết Luận Thanh Tra số 1027/KL-TTCP ngày 28/4/2023 của Thanh Tra Chính Phủ.
Tác động tài chính của tình trạng này là rất nghiêm trọng, với một số dự án đã và đang đối mặt với việc phải vi phạm nghĩa vụ trả nợ với các tổ chức cho vay trong nước và quốc tế.
ĐỀ XUẤT KHÔNG HỒI TỐ NGÀY COD
Các nhà đầu tư bày tỏ quan ngại sâu sắc với đề xuất gần đây về việc áp dụng hồi tố ngày COD, bằng cách xác định điều kiện hưởng giá FIT dựa trên ngày cấp Chấp Thuận Nghiệm Thu thay vì ngày COD ban đầu.
Bởi lẽ, tại thời điểm các dự án này được chấp thuận COD, các quy định hiện hành không yêu cầu Chấp Thuận Nghiệm Thu là điều kiện để được COD.
Theo Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg ngày 01/11/2018 của Thủ Tướng Chính Phủ về các dự án điện gió và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 06/4/2020 về các dự án điện mặt trời, điều kiện để được công nhận COD chỉ bao gồm: Hoàn thành thử nghiệm ban đầu của nhà máy điện và các trang thiết bị đấu nối; Được cấp giấy phép hoạt động điện lực; và Thống nhất về chỉ số công tơ để bắt đầu thanh toán.
Thông tư số 16/2017/TT-BCT, được sửa đổi bởi Thông tư số 05/2019/TT-BCT, Thông tư số 18/2020/TT-BCT và Thông tư số 02/2019/TT-BCT về các dự án điện gió và điện mặt trời do Bộ Công Thương ban hành, cũng quy định các điều kiện như trên cho việc công nhận COD các dự án điện gió và điện mặt trời.
Yêu cầu phải có Chấp Thuận Nghiệm Thu trước khi xin cấp giấy phép hoạt động điện lực chỉ mới được đưa vào Thông tư số 10/2023/TT-BCT, có hiệu lực từ ngày 9/6/2023.
Theo các nhà đầu tư, việc áp dụng hồi tố yêu cầu mới này đối với các dự án đã đạt COD từ nhiều năm trước đi ngược với nguyên tắc không được áp dụng hồi tố của Điều 13 của Luật Đầu Tư số 61/2020/QH14.
Các nhà đầu tư cho rằng " nếu được áp dụng, đề xuất này có thể dẫn đến thiệt hại tương ứng với gần 100% vốn chủ sở hữu của các dự án bị ảnh hưởng, đe dọa hơn 13 tỷ USD đầu tư. "
ĐỀ XUẤT BẢO LƯU GIÁ MUA ĐIỆN FIT ĐÃ THOẢ THUẬN THEO PPA VÀ YÊU CẦU EVN THỰC HIỆN ĐÚNG NGHĨA VỤ HỢP ĐỒNG
Theo các nhà đầu tư, ngay cả khi lập luận rằng một dự án xây dựng chỉ có thể được đưa vào vận hành chính thức sau khi có Chấp Thuận Nghiệm Thu theo quy định của pháp luật xây dựng, dù có vi phạm nào về Chấp Thuận Nghiệm Thu theo pháp luật xây dựng cũng chỉ dẫn đến xử phạt hành chính và yêu cầu khắc phục hậu quả (nếu áp dụng), chứ không làm thay đổi thực tế rằng dự án đã đáp ứng các điều kiện COD theo quy định của Thủ Tướng Chính Phủ/Bộ Công Thương/EVN có hiệu lực vào thời điểm đó và đã có được chấp thuận COD của EVN.
Do đó, vấn đề pháp lý liên quan đến pháp luật xây dựng không phải là cơ sở pháp lý để từ chối nghĩa vụ thanh toán đối với lượng điện năng đã được EVN tiếp nhận và tiêu thụ theo các PPA đã ký kết kể từ ngày COD mà EVN đã chấp thuận trước đây và EVN đã ra các chấp thuận COD này theo quy định của Thủ Tướng Chính Phủ và Bộ Công Thương.
Ngoài ra, theo các hợp đồng PPA đã ký kết, EVN có nghĩa vụ thực hiện mua điện từ các dự án này với mức giá FIT đã thỏa thuận kể từ ngày COD đã được EVN chấp thuận trước đó. Việc trì hoãn thanh toán tạo ra những lo ngại nghiêm trọng về sự tuân thủ các cam kết của EVN đối với các hợp đồng PPA đã ký này.
NGUY CƠ VỠ NỢ TRÊ N DIỆN RỘNG
Các nhà đầu tư chia sẻ, nếu ngày COD của 173 dự án năng lượng tái tạo bị điều chỉnh hoặc thu hồi, hậu quả kinh tế sẽ vô cùng nghiêm trọng, vì việc điều chỉnh COD sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá FIT. Việc giảm giá FIT do thu hồi hoặc điều chỉnh ngày COD có thể dẫn đến việc xóa bỏ gần như toàn bộ giá trị vốn chủ sở hữu của các dự án năng lượng này.
"Tình huống trên có thể gây ra tình trạng vỡ nợ trên diện rộng và làm bất ổn thị trường tài chính, qua đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính nhất quán trong điều tiết pháp lý tại Việt Nam" - văn bản viết.
Xấp xỉ 30% số dự án bị ảnh hưởng có sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài đến từ châu Âu (Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Thụy Sĩ, Vương quốc Anh) và châu Á (Ấn Độ, Nhật Bản, Philippines, Singapore, Thái Lan, Trung Quốc).
Tổng giá trị đầu tư bị ảnh hưởng tính riêng với các dự án thuộc sở hữu nước ngoài ước tính 4 tỷ USD, bao gồm hơn 3,6 GWp dự án điện mặt trời và 160 MW dự án điện gió.
Các nhà đầu tư kiến nghị Chính Phủ, Bộ Công Thương và EVN dứt khoát và kịp thời xác nhận và thi hành ngày COD đã chấp thuận ban đầu của các dự án bị ảnh hưởng; đảm bảo EVN thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ hợp đồng theo các PPA đã ký với việc thanh toán đầy đủ và đúng hạn cho các dự án bị ảnh hưởng, tránh dẫn đến kiệt quệ tài chính cho dự án; và không áp dụng hồi tố Thông tư 10/2023/TT-BCT đối với các dự án đã có COD trước thời điểm Thông tư này có hiệu lực.
Trong số các dự án bị ảnh hưởng, có tới 14 dự án của ACEN Vietnam Investment - một trong những nhà đầu tư năng lượng tái tạo nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam, với công suất lên đến 852 MWp. Trong đó, dự án lớn nhất là 2 dự án Điện mặt trời BIM 2 tổng công suất 325 MW.
Theo website của ACEN, tổng công suất lắp đặt của các dự án điện tái tạo ACEN đang đầu tư tại Việt Nam là 1.106 MW. Không tính các dự án của Solar NT, ACEN đang đầu tư vào 6 dự án Việt Nam với tổng công suất lắp đặt 965 MW. Trong đó, phần lợi ích kinh tế Acen nắm giữ khoảng 613 MW.
B.Grimm Renewable có 2 dự án bị ảnh hưởng. Trong đó, dự án Nhà máy Điện mặt trời Hòa Hội là dự án Nhà máy Điện mặt trời lớn nhất tại miền trung và là nhà máy điện mặt trời đầu tiên tại tỉnh Phú Yên do Tập đoàn Trường Thành Việt Nam (TTVN Group), B.Grimm Renewable Power 2 Company Limited (80% vốn) và SEP International Netherlands B.V. (15% vốn) hợp tác đầu tư có công suất 214,16 MWp. Và dự án Nhà máy ĐMT Dầu Tiếng 2 công suất 240 MWp.
Một nhà đầu tư Thái Lan khác có 8 dự án bị ảnh hưởng với tổng công suất lên đến 686,72 MWp là Super Energy Corporation PCL.
Nhóm Trung Nam có 2 dự án bị ảnh hưởng là Nhà máy điện gió Trung Nam công suất 191,95 MW và Nhà máy điện mặt trời Trung Nam công suất 204 MW.
Nhóm T&T có 2 dự án là Nhà máy ĐMT Phước Ninh công suất 45 MW và Nhà máy ĐMT Hồng Liêm 3 công suất 50 MW.
Nhóm Vietnam Royal Investment Group 3 dự án NMĐMT Solar Park 2,3,4 tổng công suất 150 MW.
