Niềm vui về những ngôi trường khang trang, hiện đại luôn song hành với lo lắng về quãng đường đi học, thay đổi môi trường và ổn định đội ngũ. Thế nhưng, mục tiêu chung vẫn là tạo điều kiện tốt nhất để học sinh được học trong môi trường an toàn, đầy đủ.
Đồng hành với đổi thay
Trường Tiểu học Kpă Klơng (Ia Nan, Gia Lai) nằm giữa vùng biên giới nắng gió, có 437 học sinh, trong đó gần 90% là người dân tộc thiểu số. Mỗi ngày, nhiều giáo viên phải vượt quãng đường 60 - 70 km để đến lớp vì trường chưa có nhà công vụ. Dẫu khó khăn, họ vẫn bám trường, bám bản, kiên trì gieo chữ cho học trò.
Những ngày cuối năm, dự án Trường phổ thông nội trú liên cấp Tiểu học và THCS dành cho 7 xã biên giới ở Gia Lai chính thức được khởi công, mang đến niềm vui và hy vọng mới cho thầy trò cùng phụ huynh. Đây không chỉ là công trình giáo dục mới, mà còn là niềm tin vào môi trường học tập an toàn, đầy đủ và gần gũi hơn với học sinh.
Bà Trần Thị Nhung - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Kpă Klơng, chia sẻ: “Cả thầy và trò đều phấn khởi. Phần lớn phụ huynh làm nương rẫy, kinh tế khó khăn, mỗi sáng đưa con đi học xong lại tất tả ra đồng. Mô hình nội trú phù hợp sẽ giảm gánh nặng cho gia đình”.
Bà Nhung cho biết, khi trường liên cấp hoàn thiện, quãng đường xa nhất từ làng đến trường chỉ khoảng 4 km. Nếu học sinh được ở nội trú, việc duy trì sĩ số và nâng cao chất lượng học tập sẽ thuận lợi hơn. Tuy vậy, việc tổ chức nội trú cần tính đến độ tuổi và tâm lý học sinh. Bởi, với khối 4,5 các em đã lớn, có thể thích nghi nhanh nhưng lớp 1, 2, 3 vẫn nên tổ chức bán trú vì các em còn nhỏ, quen sống cạnh bố mẹ và chưa thể tự chăm sóc bản thân.
“Giáo viên không ngại vất vả, nhưng chỉ sợ các em nhớ bố mẹ mà khóc. Nhưng nếu những cố gắng ấy giúp trẻ học tốt hơn, chúng tôi luôn sẵn sàng”, bà Nhung nói.
Không chỉ ở Gia Lai, việc sắp xếp, tinh gọn trường lớp cũng là mối quan tâm lớn ở Ninh Bình. Cô Nguyễn Thị Mùi - giáo viên Trường Tiểu học Liêm Phong (Liêm Hà, Ninh Bình) cho biết, đội ngũ giáo viên luôn chủ động tìm hiểu và chuẩn bị tâm thế trước chủ trương sắp xếp mạng lưới trường lớp.
“Chúng tôi hiểu rằng tinh gọn đầu mối trường lớp là xu thế tất yếu, nhất là khi một số xã vẫn duy trì điểm lẻ với sĩ số thấp, phân tán nguồn lực. Nếu sắp xếp hợp lý, chất lượng giáo dục sẽ cải thiện nhờ cơ sở vật chất tập trung hơn, sinh hoạt chuyên môn thuận lợi và giáo viên có điều kiện đổi mới phương pháp”, cô Mùi nói.
Học sinh Trường Tiểu học Kpă Klơng (Ia Nan, Gia Lai) còn nhiều khó khăn. Ảnh: Dung Nguyễn
Toàn thành phố Cần Thơ có 1.184 đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực giáo dục, trong đó 1.141 trường mầm non và phổ thông (giáo dục mầm non 329 trường; giáo dục tiểu học 483 trường; THCS 238 trường; THPT 92 trường). Quán triệt Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD&ĐT, TP Cần Thơ chủ trương cơ bản giữ nguyên các trường THPT, THCS và tiểu học, các trường liên cấp, mầm non công lập hiện có. Theo đó, thực hiện rà soát, sáp nhập các trường có quy mô nhỏ, dưới chuẩn theo đúng quy định và hướng dẫn của Bộ GD&ĐT.
Thầy Nguyễn Vũ Luân - giáo viên Trường THCS Vĩnh Bình (Vĩnh Trinh, Cần Thơ), cho rằng: Việc rà soát, sáp nhập các trường có quy mô nhỏ, dưới chuẩn trên địa bàn giúp công tác quản lý tập trung, bộ máy nhà trường tinh gọn, cơ sở vật chất được sử dụng hiệu quả, học sinh học trong môi trường đầy đủ hơn. Đồng thời, giáo viên được phân công phù hợp năng lực, thuận lợi cho sinh hoạt chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao nghiệp vụ.
Thông tin từ Sở GD&ĐT Gia Lai cho biết, năm học 2025 - 2026, tỉnh giữ nguyên mạng lưới các trường THPT, THCS, tiểu học, liên cấp và mầm non công lập nhằm đảm bảo ổn định cho học sinh và phụ huynh.
Đối với các trung tâm GDNN-GDTX và trung tâm GDTX trực thuộc sở thì hầu hết đã ổn định về tổ chức, cơ sở vật chất và đội ngũ, hoạt động hiệu quả, liên kết đào tạo nghề, mở lớp giáo dục thường xuyên cấp THPT, bồi dưỡng tin học-ngoại ngữ và hợp tác với doanh nghiệp.
Nhiều trung tâm đạt chỉ tiêu tuyển sinh, có nguồn thu dịch vụ, góp phần giảm gánh nặng ngân sách. Đồng thời là mắt xích quan trọng trong đào tạo và chuyển đổi nghề cho người lao động địa phương, phù hợp với Đề án phát triển nguồn nhân lực tỉnh giai đoạn 2021 - 2030. Trên cơ sở này, sở đề xuất sắp xếp 25 trung tâm hiện có thành 15 trung tâm GDNN - GDTX và 1 trung tâm GDTX trực thuộc sở, cung ứng dịch vụ công theo khu vực liên phường, xã.
Thầy trò Trường THCS Vĩnh Bình (Vĩnh Trinh, Cần Thơ). Ảnh: NVCC
Thuận lợi song hành thách thức
Bên cạnh sự đồng thuận, giáo viên vẫn có băn khoăn nhất định về việc thay đổi nơi công tác, quãng đường đi làm xa hơn, ảnh hưởng chi phí và sinh hoạt gia đình. Cùng với đó, sĩ số tăng sau sáp nhập sẽ khiến việc quản lý lớp khó khăn hơn.
“Giáo viên sẵn sàng đồng hành, nhưng cách làm phải thận trọng, minh bạch và đảm bảo quyền lợi. Nếu chính sách hỗ trợ đi lại, hỗ trợ vùng khó được tính toán đầy đủ, chúng tôi sẽ yên tâm thực hiện”, cô Nguyễn Thị Mùi - giáo viên Trường Tiểu học Liêm Phong (Liêm Hà, Ninh Bình) nhấn mạnh.
Tương tự, thầy Nguyễn Vũ Luân - giáo viên Trường THCS Vĩnh Bình (Vĩnh Trinh, Cần Thơ) cũng chỉ ra thách thức: Trước hết về khoảng cách địa lý, nhiều xã vẫn tồn tại các điểm trường lẻ xa trung tâm. Khi sáp nhập, học sinh mầm non và tiểu học phải di chuyển xa hơn, gây khó khăn trong việc đi lại.
Ngoài ra, thay đổi môi trường làm việc hoặc luân chuyển vị trí công tác dễ gây tâm lý lo lắng trong đội ngũ giáo viên. Sau sáp nhập, có thể xảy ra tình trạng thừa nhân sự ở một số bộ phận (kế toán, y tế học đường, thư viện...). Chính vì thế, việc bố trí lại biên chế, hợp đồng lao động và cơ cấu giáo viên theo môn học đòi hỏi sự linh hoạt, công tâm.
Cùng đó, quy mô học sinh tăng đột ngột dễ tạo ra áp lực trong quản lý nền nếp và gây quá tải các khu vực sinh hoạt chung như sân chơi, nhà vệ sinh, bãi xe nếu cơ sở vật chất chưa được nâng cấp. Một số trường cũ đã xuống cấp, không đủ chuẩn phòng học bộ môn, nhu cầu kinh phí sửa chữa, xây dựng mới rất lớn, trong khi tiến độ và ngân sách còn nhiều hạn chế.
Trong khi đó, phụ huynh còn những lo lắng riêng. Chị Nguyễn Thị Thủy, có con học tại Trường THCS Yên Khánh (Ý Yên, Ninh Bình), cho biết dù chưa có phương án cụ thể, phụ huynh đã theo dõi sát sao bởi ai cũng mong con học trong điều kiện tốt hơn, có phòng chức năng, sân chơi, thiết bị đầy đủ. Nhưng nỗi lo lớn nhất vẫn là quãng đường, vì nếu trẻ phải đi xa thêm vài cây số, vấn đề an toàn giao thông rất đáng cân nhắc. Chị Thủy mong ngành Giáo dục nghiên cứu kỹ từng địa bàn, bố trí phương án hỗ trợ phù hợp, như xe đưa đón hoặc nâng cấp đường sá.
“Phụ huynh chỉ yên tâm khi con đến trường an toàn và không bị xáo trộn tâm lý. Nếu làm được điều đó, chủ trương sắp xếp trường lớp sẽ nhận được sự đồng thuận rộng rãi”, chị Thủy nói.
Còn chị Thúy Quỳnh, có con học tiểu học tại xã Vĩnh Thạnh (Cần Thơ) lo rằng việc chuyển trường, thay thầy cô, bạn bè sẽ xáo trộn tâm lý và ảnh hưởng việc học. Vấn đề an toàn giao thông và thời gian đưa đón cũng cần cân nhắc.
Tuy nhiên, chị vẫn đặt niềm tin vào chủ trương: “Trong trường hợp sáp nhập, tôi mong trẻ sẽ được học trong môi trường khang trang, có đầy đủ phòng chức năng. Đồng thời, thầy cô giáo dành thời gian để làm quen và quan tâm tới học trò nhiều hơn, nhất là những em ở vùng khó, để trẻ tự tin học tập, vui chơi cùng thầy cô và bạn bè trong môi trường mới”.
Ông Phạm Văn Nam - Giám đốc Sở GD&ĐT Gia Lai cho biết, địa bàn rộng, nhiều xã vùng sâu, xa, biên giới, giao thông khó khăn, nên việc sáp nhập trường có thể làm học sinh, đặc biệt là cấp mầm non và tiểu học, phải đi học xa.
Bên cạnh đó, mùa mưa kéo dài khiến nhiều khu vực bị chia cắt, việc đi lại không đảm bảo an toàn. Đồng thời, dân cư phân tán, biến động và rào cản ngôn ngữ cũng gây khó khăn trong dự báo quy mô học sinh. Thêm vào đó, nhiều điểm trường lẻ, phòng học tạm chưa đạt chuẩn, việc sáp nhập cần đầu tư cơ sở vật chất mới tại trường trung tâm trong khi kinh phí hạn chế.
