Giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục hướng nghiệp, giáo dục STEM

Nhận diện kết quả và khó khăn, hạn chế

Đại diện Chi bộ Giáo dục Phổ thông chia sẻ về nội dung này, ông Thái Văn Tài, Bí thư Chi bộ, Vụ trưởng cho biết: Về công tác phân luồng, việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 theo định hướng phát triển năng lực đã tạo điều kiện cho học sinh lớp 10 lựa chọn tổ hợp môn học phù hợp với sở trường, năng lực và định hướng nghề nghiệp. Đây là bước tiến quan trọng trong việc hình thành cơ chế phân luồng sớm ngay từ cấp THCS.

Về giáo dục STEM, các hoạt động đã được triển khai tương đối rộng rãi và linh hoạt tại nhiều địa phương thông qua các hình thức như bài học tích hợp, dự án liên môn, các cuộc thi khoa học kỹ thuật, mô hình câu lạc bộ STEM, ngày hội STEM trong nhà trường. Những nỗ lực này bước đầu tạo ra hứng thú học tập, kích thích tư duy sáng tạo và phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh. Một số địa phương đã chủ động kết nối với doanh nghiệp, viện nghiên cứu để xây dựng mô hình học tập gắn với thực tiễn sản xuất.

Nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hướng nghiệp, trong đó giáo dục STEM được xác định có vai trò quan trọng đối với giáo dục hướng nghiệp đã được xây dựng và thực hiện hiệu quả trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất phục vụ dạy học gắn với giáo dục hướng nghiệp, giáo dục STEM đã được tăng cường đáng kể. Ngày càng nhiều nguồn lực xã hội được huy động tham gia vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp và giáo dục STEM trong nhà trường phổ thông.

Tuy nhiên, giáo dục hướng nghiệp và giáo dục STEM trong thời gian qua vẫn còn những hạn chế. Nhận thức của nhiều phụ huynh vẫn coi đại học là con đường duy nhất để lập nghiệp. Áp lực thi cử khiến nhiều trường phổ thông coi nhẹ hướng nghiệp, chỉ tập trung luyện thi. Đội ngũ giáo viên làm công tác hướng nghiệp còn thiếu về số lượng, chủ yếu là kiêm nhiệm, chưa được bồi dưỡng sâu về kỹ năng tư vấn nghề nghiệp. Năng lực giáo viên triển khai giáo dục STEM còn chưa đồng đều.

Nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục hướng nghiệp và giáo dục STEM trong trường phổ thông còn hạn chế. Trong đó, thông tin thị trường lao động chưa cập nhật, thiếu kết nối với thực tiễn. Chưa có hệ thống dữ liệu nghề nghiệp đồng bộ, liên kết giữa các bộ, ngành và địa phương. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp còn hình thức.

Nhiều trường tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu, chưa thực sự giúp học sinh xác định rõ định hướng nghề nghiệp. Công tác phân luồng còn thiếu bền vững. Nội dung và hình thức giáo dục STEM ở nhiều nơi còn đơn điệu, chưa gắn với thực tiễn.

Hoàn thiện cơ chế chính sách, tăng cường nguồn lực

Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác giáo dục hướng nghiệp và giáo dục STEM trong thời gian tới đáp ứng mục tiêu về đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia theo yêu cầu của Nghị quyết số 57-NQ/TW, các giải pháp được chi bộ Vụ Giáo dục Phổ thông đề xuất.

Theo đó, giải pháp với giáo dục hướng nghiệp là hoàn thiện thể chế, chính sách: ban hành quy định về chuẩn năng lực, vị trí việc làm cho giáo viên hướng nghiệp; tích hợp sâu hơn nội dung giáo dục hướng nghiệp vào Chương trình giáo dục phổ thông với thời lượng hợp lý.

Phát triển đội ngũ: xây dựng chương trình bồi dưỡng chuẩn hoá về kỹ năng tư vấn, khai thác dữ liệu thị trường lao động cho giáo viên; khuyến khích tuyển dụng nhân viên tư vấn chuyên trách tại các trường trung học phổ thông.

Đổi mới nội dung và phương pháp: phát triển nền tảng hướng nghiệp quốc gia và kho dữ liệu ngành nghề, thị trường lao động; tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, gắn nội dung hướng nghiệp với các lĩnh vực kinh tế mũi nhọn của địa phương.

Đẩy mạnh truyền thông: tuyên truyền về ý nghĩa của phân luồng, các gương thành đạt từ học nghề; tổ chức các diễn đàn đối thoại giữa phụ huynh - nhà trường - doanh nghiệp để thay đổi nhận thức xã hội.

Tăng cường nguồn lực: tăng đầu tư ngân sách, đồng thời đẩy mạnh xã hội hoá từ doanh nghiệp và các tổ chức xã hội; gắn quy hoạch phân luồng với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự báo nhân lực của địa phương.

Đối với giáo dục STEM, các giải pháp cũng liên quan đến cơ chế chính sách; phát triển đội ngũ giáo viên; đổi mới nội dung, phương pháp và ứng dụng công nghệ số; tăng cường đầu tư và xã hội hoá nguồn lực; đẩy mạnh hợp tác, phát triển hệ sinh thái giáo dục STEM. Cụ thể:

Hoàn thiện cơ chế, chính sách: ban hành văn bản chỉ đạo riêng về giáo dục STEM để tạo cơ sở pháp lý nhất quán; xây dựng Chiến lược phát triển giáo dục STEM giai đoạn 2026 - 2031 gắn với chuyển đổi số; quy định chuẩn năng lực giáo viên STEM và lồng ghép chỉ tiêu giáo dục STEM vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Phát triển đội ngũ giáo viên: tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu, phát triển đội ngũ giáo viên nòng cốt ở từng cấp học, địa phương để làm lực lượng lan toả; khuyến khích và tạo cơ chế cho giáo viên các môn học hợp tác triển khai các chủ đề STEM liên môn.

Đổi mới nội dung, phương pháp và ứng dụng công nghệ số: tăng cường xây dựng các dự án, bài học STEM gắn với giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, môi trường của vùng miền; xây dựng Nền tảng số quốc gia về giáo dục STEM để chia sẻ học liệu và hỗ trợ triển khai.

Tăng cường đầu tư và xã hội hoá nguồn lực: ưu tiên ngân sách, khuyến khích xã hội hoá, kêu gọi doanh nghiệp tài trợ thiết bị, nguyên vật liệu; có chính sách ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, học liệu STEM cho các vùng khó khăn, miền núi, hải đảo.

Đẩy mạnh hợp tác và phát triển hệ sinh thái giáo dục STEM: thiết lập mối quan hệ đối tác bền vững giữa nhà trường với doanh nghiệp, viện nghiên cứu và tổ chức xã hội; xây dựng các mô hình STEM phù hợp thực tế địa phương như nông nghiệp thông minh hay bảo tồn bản sắc văn hoá.

Chi bộ Vụ Giáo dục Phổ thông đề nghị Đảng uỷ Bộ GD&ĐT ra Nghị quyết chuyên đề hoặc đưa vào chương trình hành động của nhiệm kỳ mới, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng trong việc chỉ đạo thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 xác định phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đối với Bộ GD&ĐT, Chi bộ Vụ Giáo dục Phổ thông đề xuất sớm hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định về giáo dục hướng nghiệp và phân luồng. Tiếp tục chỉ đạo, có giải pháp để các địa phương thực hiện tốt công tác giáo dục hướng nghiệp và giáo dục STEM; đảm bảo thực hiện tốt phân luồng sau THCS, tăng tỷ lệ học sinh lựa chọn các môn học theo định hướng giáo dục STEM tạo nguồn nhân lực về khoa học, công nghệ, kỹ thuật ở cấp THPT; tăng cường bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ giáo viên về phương pháp dạy học tích hợp và giáo dục STEM.

Đồng thời, có giải pháp đồng bộ nhằm thúc đẩy phân luồng sau THCS, tăng tỷ lệ học sinh lựa chọn các môn học thuộc lĩnh vực STEM ở cấp THPT, góp phần phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ, kỹ thuật cho đất nước.