Bằng thạc sĩ không còn là 'tấm vé vàng'

Có bằng rồi, thế nhưng không ít người vẫn vật lộn để tìm được một công việc ổn định, trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng cạnh tranh và thực dụng.

Sự thay đổi trong tuyển dụng

Nhiều người bắt đầu đặt câu hỏi: Liệu bằng thạc sĩ có thực sự mang lại lợi ích cho sự nghiệp? Các chuyên gia cho rằng điều này phụ thuộc vào mục tiêu học tập, ngành nghề và những kỳ vọng cụ thể của người học.

Từng được xem là một chứng chỉ quan trọng giúp người lao động mở ra cơ hội việc làm tốt hơn, mức lương cao hơn hoặc thậm chí là thay đổi nghề nghiệp, song bằng thạc sĩ ngày nay không còn bảo chứng cho thành công như trước.

Tại Singapore, thị trường việc làm trì trệ trong những năm gần đây khiến một số sinh viên mới tốt nghiệp thạc sĩ cho biết họ chưa chắc đạt được lợi thế như mong đợi. Ngoài học phí đắt đỏ, chi phí cơ hội do mất thời gian học tập cũng là điều khiến nhiều người băn khoăn.

Với kỹ sư viễn thông Noel Png (31 tuổi), quyết định theo học thạc sĩ ngành kỹ thuật cơ khí tại Đại học Strathclyde (Anh) xuất phát từ mong muốn định hình lại sự nghiệp. Sau khi tốt nghiệp ngành kỹ thuật tại Đại học Quốc gia Singapore với điểm trung bình (GPA) thấp, Noel Png cảm thấy mình ở thế bất lợi trên thị trường lao động trong nước.

“Tôi cảm thấy nếu muốn cạnh tranh, cần phải tìm cách cân bằng sân chơi. Đó là lúc tôi bắt đầu nghiêm túc cân nhắc việc học thạc sĩ ở nước ngoài - một điều gì đó có thể làm tăng giá trị cho hồ sơ của tôi”, Noel Png chia sẻ.

Anh đã nghỉ việc toàn thời gian để theo học chương trình thạc sĩ tại Anh vào đầu năm 2020. Dù vậy, đây không phải là một quyết định dễ dàng. Thời điểm đó, nhiều người khuyên Noel Png nên thận trọng, nhất là khi Covid-19 đang là cuộc khủng hoảng toàn cầu. “Mọi người nói với tôi: ‘Đừng bỏ việc, điều đó quá rủi ro’. Tuy nhiên, tôi cảm thấy mình đã quá an toàn. Cần phải thay đổi điều gì đó”, Noel Png cho biết.

Sau hai năm học và trở về nước, Noel Png bắt đầu nhận ra rằng bằng thạc sĩ từ một trường đại học nước ngoài không đảm bảo cho việc tái gia nhập thị trường lao động tại Singapore một cách suôn sẻ. “Khi trở về, tôi nghĩ rằng chương trình thạc sĩ ở nước ngoài sẽ dễ được chấp nhận hơn, nhưng thực ra nó còn phụ thuộc vào ngành nghề. Nhiều người làm trong ngành nhân sự (HR) không hiểu bằng cấp của tôi.

Singapore có xu hướng coi trọng các trường đại học danh tiếng hơn, không thực sự biết cách đánh giá chất lượng của các trường ít tên tuổi. Người Singapore nào cũng đến giai đoạn ổn định cuộc sống, lên kế hoạch mua nhà, còn tôi thì ở giai đoạn học hai năm toàn thời gian mà không có việc, mất đi hai năm lương”, Noel Png nói.

Khi được hỏi liệu có hối hận vì theo đuổi chương trình thạc sĩ, anh Png trả lời: “Chắc chắn rồi. Vấn đề chỉ nằm ở góc độ tài chính. Có lẽ tôi đã có thể học trực tuyến và giảm xuống làm việc bốn ngày một tuần”.

Trong khi đó, Nivedita Venkateish (35 tuổi) đã đánh đổi nhiều để có được bằng thạc sĩ. Cô từ chối cơ hội thăng chức tại một công ty đồ uống và lời mời làm việc tại Dubai vào năm 2016 để theo đuổi ước mơ lấy bằng MBA tại một trường kinh doanh thuộc khối Ivy League (những trường đại học hàng đầu ở Mỹ).

“Một trong những động lực lớn nhất của tôi là được sống ở nước ngoài, cụ thể là Mỹ. Tôi lên kế hoạch chỉ học thạc sĩ ở trường thuộc khối Ivy League. Đó là một khoản đầu tư đáng kể”, cô chia sẻ.

Venkateish đã chi hơn 150.000 USD để theo học chương trình MBA tại Trường Kinh doanh Columbia ở New York. Mọi việc diễn ra tốt đẹp sau khi cô tốt nghiệp vào năm 2019, khi cô nhận được lời mời làm việc tại Công ty Kraft Heinz - một tập đoàn thực phẩm đa quốc gia - và thị thực H-1B cho phép làm việc tại Mỹ.

Venkateish đã làm việc gần hai năm trước khi quay lại Singapore vào năm 2021 để được gần gia đình và theo đuổi những giá trị sống cá nhân. Nhìn lại, cô thừa nhận rằng, xét về tài chính thuần túy, việc theo đuổi chương trình thạc sĩ ở nước ngoài “có lẽ không xứng đáng”, và việc học một chương trình khu vực như của INSEAD - tổ chức giáo dục kinh doanh danh tiếng Pháp có cơ sở tại Singapore - có lẽ sẽ hợp lý hơn.

“Tôi trở về sau khi đã tiêu hết tiền tiết kiệm và quyết định khởi nghiệp tại Singapore. Về cơ bản, tôi lại quay về với cảnh nghèo khó”, Venkateish nói.

William Low (46 tuổi) - một cựu sinh viên tốt nghiệp thạc sĩ khác - cũng đang băn khoăn liệu việc học thêm có thực sự hiệu quả với sự nghiệp. Từng là giảng viên giảng dạy các học phần về sự kiện và ngành MICE (hội họp, khen thưởng, hội nghị và triển lãm), anh nghỉ việc để chăm sóc người cha bệnh nặng, sau đó hoàn thành chương trình thạc sĩ quản lý tại Đại học Khoa học Xã hội Singapore vào tháng 12/2024.

Tuy nhiên, anh cho rằng chương trình này không mang lại cho mình lợi thế đáng kể trên thị trường việc làm. “Tôi luôn ghi rõ bằng thạc sĩ trong đơn xin việc, nêu rõ rằng tôi đã tốt nghiệp. Song, ngày nay, việc các ứng viên có bằng sau đại học khá phổ biến. Vì vậy, điều đó có thể không phải lúc nào cũng nổi bật”, anh chia sẻ. Sau khi tốt nghiệp, William Low dành vài tháng cân nhắc các bước tiếp theo và cuối cùng nhận việc tại một công ty khởi nghiệp, với mức lương thấp hơn mong đợi.

Anh William Low (bên trái) có bằng thạc sĩ quản lý và Nivedita Venkateish (bên phải) có bằng MBA. Ảnh: CNA

“Tiến thoái lưỡng nan”

Theo số liệu từ Cục Thống kê Singapore, số lượng sinh viên tốt nghiệp các chương trình cấp bằng cao hơn - bao gồm thạc sĩ và tiến sĩ - đã tăng hơn gấp đôi trong khoảng một thập kỷ, từ 6.794 người năm 2010 lên 13.708 người năm 2023. Những con số này phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng đối với các chương trình sau đại học.

Tuy nhiên, trong môi trường việc làm hiện nay - nơi kinh nghiệm thực tế được đặt nặng hơn bằng cấp học thuật - nhà tuyển dụng ngày càng khắt khe. Câu hỏi lớn vẫn là: Liệu bằng thạc sĩ có thực sự xứng đáng để đầu tư?

Không chỉ ở Singapore, tình trạng “tiến thoái lưỡng nan” này cũng xuất hiện tại Mỹ. Tháng 11 năm ngoái, tờ The Economist đưa tin một nghiên cứu mới cho thấy nhiều sinh viên thạc sĩ ở Mỹ nhận được rất ít, thậm chí không có lợi ích tài chính từ bằng cấp.

Gần 40% người được khảo sát cho biết cuộc sống không thay đổi hoặc tệ hơn sau khi học. Bằng thạc sĩ ở các lĩnh vực như khoa học máy tính, kỹ thuật và quản trị kinh doanh tại các trường đại học hàng đầu thường mang lại lợi nhuận, nhưng nhiều chương trình khác - đặc biệt thuộc khối khoa học nhân văn - lại là con đường vòng tốn kém.

Các nhà nghiên cứu chỉ ra một số nguyên nhân chính: Tâm lý bất an của sinh viên, thị trường lao động trì trệ và mức học phí cao. Trong bối cảnh này, nhiều chuyên gia nhân sự cảnh báo: Bằng thạc sĩ không còn là giải pháp tối ưu trước một thị trường việc làm đầy thách thức.

Ngày nay, nhà tuyển dụng ưu tiên kỹ năng thực tế, kinh nghiệm liên quan và khả năng thích ứng thay vì chỉ nhìn vào học vị. Bà Sumita Tandon - Giám đốc Nhân sự khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại LinkedIn, cho biết: Hơn 45% nhà tuyển dụng trên nền tảng này sử dụng dữ liệu kỹ năng thay vì bằng cấp trong tuyển dụng.

Tương tự, ông Shannon Peter Pang -Trưởng nhóm bán hàng khu vực châu Á của nền tảng việc làm Indeed, cho biết: 70% nhà tuyển dụng tại Singapore sẵn sàng chọn ứng viên có kinh nghiệm thực tế, không có bằng cấp, hơn là ứng viên có bằng cấp nhưng thiếu kinh nghiệm.

Ông David Blasco - Giám đốc quốc gia Công ty tuyển dụng Randstad Singapore, nhận định: Bằng thạc sĩ có thể là lợi thế trong một số lĩnh vực kỹ thuật cao như nghiên cứu khoa học, nhưng không phải điều kiện tiên quyết để thành công.

Ông cho biết chính phủ và các nhà tuyển dụng đang chuyển trọng tâm sang các khóa học nâng cao kỹ năng phù hợp với công việc, thay vì con đường học thuật truyền thống. “Trọng tâm đã chuyển từ việc tích lũy bằng cấp sang thể hiện khả năng giải quyết vấn đề thực tế và chuyên môn thực tiễn”, ông nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, bằng cấp có thể mở ra cơ hội, nhưng chính năng lực sau khi được tuyển dụng mới quyết định kết quả lâu dài. Bà Tandon của LinkedIn lưu ý: Điều quan trọng nhất là hiểu rõ lý do đằng sau việc theo đuổi bằng thạc sĩ.

“Nếu điều đó phù hợp với mục tiêu phát triển của bạn và xem đó là bước đi đúng đắn, thì hoàn toàn xứng đáng. Nhưng nếu làm chỉ vì sợ bị tụt lại, bạn nên dừng lại để suy ngẫm”, Giám đốc Nhân sự khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại LinkedIn chia sẻ.