Từ ngày 1/1/2026, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ không còn áp dụng phương pháp khoán thuế mà phải thực hiện kê khai và nộp thuế theo quy định của Luật Quản lý thuế. Đây là nội dung đã được nêu rõ tại khoản 6 Điều 10 của Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội, ban hành ngày 17/5/2025. Quy định này thể hiện rõ tinh thần: nghĩa vụ thuế là một phần không thể tách rời của quyền tự do kinh doanh.
Theo Cục Thuế, việc chuyển sang kê khai thể hiện tinh thần chủ động, minh bạch và trách nhiệm công dân trong quản trị tài chính cá nhân và hộ kinh doanh. Thuế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là đóng góp thiết yếu cho an sinh xã hội, giáo dục, y tế, hạ tầng và quốc phòng. Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi) - dự kiến được Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10 năm 2025 cũng được xây dựng với định hướng làm rõ hơn vai trò “tự quản trị thuế”, hướng tới quy định dễ hiểu, dễ thực hiện, để người dân có thể áp dụng trực tiếp.
Ngành Thuế đồng thời xác định việc tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn chuyển đổi. Cơ quan thuế các cấp phải có trách nhiệm giúp người nộp thuế hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và phương pháp kê khai, nộp thuế đúng quy định.
Cục Thuế khuyến nghị hộ và cá nhân kinh doanh sớm làm quen với phương thức quản lý thuế bằng công nghệ, đặc biệt là thông qua hệ thống thuế điện tử và ứng dụng eTax Mobile.
Các công cụ này giúp người nộp thuế chủ động theo dõi, kiểm soát, tra cứu và đối chiếu nghĩa vụ của mình minh bạch hơn. Việc tự quản lý thuế không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là cách để bảo vệ tài sản và an toàn pháp lý của chính mình.
Song song với đó, cơ quan thuế phải đảm bảo công tác hướng dẫn, giải thích chính sách được thực hiện rõ ràng, minh bạch và có trách nhiệm.
Cục Thuế nhấn mạnh, cơ quan thuế không chỉ thu nộp mà còn thực hiện các chức năng kiểm tra, phân tích rủi ro, xác minh và xử lý vi phạm để bảo đảm công bằng thuế, chống thất thu và duy trì bình đẳng giữa các chủ thể nộp thuế.
Theo Cục Thuế, kinh nghiệm quốc tế cho thấy hầu hết các quốc gia thuộc OECD, Liên minh châu Âu, Nhật Bản hay Singapore đều dựa trên nguyên tắc tuân thủ tự nguyện dựa trên hiểu biết rõ ràng.
Tuy nhiên, song hành với sự tự giác là hệ thống chế tài nghiêm khắc nếu vi phạm, bao gồm phạt tiền cao, tính tiền chậm nộp theo thời gian, áp dụng hồi tố nhiều năm và trong một số trường hợp gian lận nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự. Ở các quốc gia này, quan điểm xuyên suốt là thuế là trách nhiệm công dân, không phải chuyện “lách được thì lách”, bởi mỗi vi phạm thuế không chỉ gây rủi ro cho cá nhân mà còn ảnh hưởng đến cộng đồng và nguồn lực quốc gia.
Cục Thuế khẳng định, việc hộ và cá nhân kinh doanh chính thức chuyển đổi từ phương pháp khoán sang kê khai không chỉ là thay đổi về hình thức, mà còn là bước tiến trong tư duy quản trị quốc gia.
Đây là cơ hội để mỗi công dân thực sự làm chủ nghĩa vụ thuế của mình, hướng tới một hệ thống thuế hiện đại, công bằng và minh bạch. Trách nhiệm của ngành Thuế trong giai đoạn tới là xây dựng hệ thống pháp luật và công cụ thực thi rõ ràng, công khai, dễ hiểu, dễ áp dụng để người dân không chỉ là người nộp thuế, mà còn là người quản lý thuế của chính mình.
