 |
| Hậu trường thỏa thuận Mỹ-Hungary: Thủ tướng Viktor Orbán đã ‘đổi những món quà’ đặc biệt với Tổng thống Trump để bảo lưu quyền mua năng lượng Nga. (Nguồn: White House) |
Vậy Thủ tướng Hungary Viktor Orbán đã phải nhượng bộ những gì để đảm bảo nguồn cung năng lượng giá cả phải chăng từ Nga cho nền kinh tế?
Sau cuộc hội đàm tại Washington với Tổng thống Mỹ Donald Trump, ngày 7/11, Thủ tướng Orbán cho biết, Mỹ đã đồng ý miễn trừ trừng phạt nguồn cung năng lượng của Nga cho Hungary thông qua đường ống Druzhba và Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ.
| More from WVR |
 Báo Mỹ: Trung Quốc đã tiến xa trên con đường tách rời nền kinh tế khỏi Washington |
Đường ống Druzhba hiện đảm nhận vận chuyển dầu từ Nga, trong khi Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp khí đốt cho Hungary. Theo EFE, Thủ tướng Viktor Orbán khẳng định, “Hungary sẽ tiếp tục duy trì chính sách giá năng lượng thấp”.
Ông cũng thông báo, các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với dự án nhà máy điện hạt nhân Paks II đã được dỡ bỏ hoàn toàn, nên không còn cần thiết phải gia hạn các miễn trừ. Dự án này do tập đoàn năng lượng hạt nhân Nga Rosatom đảm nhiệm thi công.
Những "món quà đặc biệt" của Hungary?
Hungary đã hứa hẹn ký một thỏa thuận liên chính phủ quan trọng về hợp tác hạt nhân.
Như Bộ trưởng Ngoại giao Hungary Péter Szijjártó đã công bố, thỏa thuận này bao gồm 3 điểm: thứ nhất, bên cạnh nhiên liệu của Nga, Mỹ sẽ cung cấp 114 triệu USD nhiên liệu hạt nhân Westinghouse cho Nhà máy Điện hạt nhân Paks hiện tại. Đây là lần đầu tiên Hungary đồng ý sử dụng nhiên liệu không phải của Nga cho các lò phản ứng hạt nhân kiểu Liên Xô;
Thứ hai, Budapest cam kết sử dụng công nghệ Mỹ trong việc xây dựng một cơ sở lưu trữ nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng (SNF) tại Hungary;
Thứ ba, Hungary cam kết sử dụng công nghệ Mỹ trong việc xây dựng các lò phản ứng modul nhỏ (SMR). Hungary dự định hỗ trợ xây dựng tối đa 10 lò phản ứng như vậy với chi phí lên tới 20 tỷ USD.
Phá thế độc quyền của Rosatom
Cho đến nay, Hungary hợp tác độc quyền với Rosatom trong việc sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình, kể cả trong thời kỳ Liên Xô. Rosatom, công ty hạt nhân của Nga, hiện vẫn là công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này. Công ty này nổi bật so với các đối thủ cạnh tranh không chỉ bởi khả năng xây dựng các nhà máy điện hạt nhân theo hình thức chìa khóa trao tay mà còn bởi tốc độ nhanh nhất.
Các đối thủ cạnh tranh châu Âu và Mỹ thường nổi tiếng với các dự án xây dựng kéo dài, không giống như Rosatom giàu kinh nghiệm. Hơn nữa, Rosatom cung cấp các dự án trọn gói - không chỉ xây dựng và cung cấp các lò phản ứng hạt nhân hiện đại và đào tạo nhân sự, mà còn cung cấp dịch vụ bảo trì và cung cấp nhiên liệu hạt nhân trong suốt vòng đời của nhà máy điện hạt nhân (có thể kéo dài tới 60 năm).
Hơn nữa, Nga cung cấp các khoản vay xây dựng nếu cần thiết và khi nhà máy điện hạt nhân đi vào hoạt động, họ thậm chí còn chịu trách nhiệm lưu trữ và tái chế nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng. Khách hàng không phải lo lắng về bất cứ điều gì bởi công ty Nga sẽ lo liệu mọi việc.
Trong khi đó, so về thực lực, Công ty Westinghouse của Mỹ không bằng Rosatom. Và trong thập kỷ qua họ vẫn đang cố gắng bắt kịp công ty của Nga, thâm nhập vào các thị trường truyền thống của Moscow.
“Mở đường” cho ngành năng lượng hạt nhân của Mỹ
Điều khoản thứ ba của thỏa thuận cũng không kém phần quan trọng đối với Mỹ. Về cơ bản, Washington muốn thử nghiệm các công nghệ mới của họ để xây dựng các lò phản ứng modul nhỏ tại Hungary.
CEO Sergey Tereshkin của Open Oil Market cho biết, Công ty NuScale của Mỹ đã phát triển thành công lò phản ứng modul nhỏ suốt nhiều năm, nhưng đến nay vẫn chưa triển khai bất kỳ dự án thương mại nào ở ngoài nước Mỹ. Hungary có thể trở thành quốc gia đầu tiên hiện thực hóa mô hình này. Nếu dự án thành công, nó sẽ mở đường – thậm chí mang tính quyết định – cho khả năng các lò phản ứng modul nhỏ của Mỹ được áp dụng rộng rãi tại các quốc gia khác.
Mỹ vẫn có tham vọng trở thành quốc gia số một trên thị trường năng lượng hạt nhân, vì vậy, việc đạt được một thỏa thuận như vậy rất quan trọng đối với họ. Còn đối với Hungary, để giữ được các nguồn dầu Nga giá rẻ, họ cần phải “đặt hàng” công nghệ hạt nhân của Mỹ, mặc dù chưa cần.
Giải bài toán LNG với Mỹ
Tất nhiên, Mỹ không thể không đưa khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) và các sản phẩm quốc phòng của mình vào thỏa thuận này.
Hungary đã cam kết mua gần 600 triệu USD LNG từ Mỹ, cộng với 700 triệu USD các sản phẩm quốc phòng thông qua các công ty nước ngoài. Hungary đã đồng ý mua nhiên liệu và công nghệ hạt nhân của Mỹ để bảo vệ thứ quan trọng nhất đối với họ - đường ống dẫn dầu và khí đốt từ Nga.
Chuyên gia Igor Yushkov thuộc Đại học Tài chính Nga và Quỹ An ninh năng lượng quốc gia (NESF), kết luận: “Do đó, Hungary đã đồng ý với cả gói trừng phạt thứ 19 của Liên minh châu Âu (EU), bao gồm lệnh cấm LNG của Nga từ năm 2027 và giờ là thỏa thuận năng lượng hạt nhân với Mỹ”.
Trước đây, Hungary đã từ chối cấm LNG của Nga tại thị trường châu Âu vì điều này sẽ gián tiếp gây tổn hại đến "túi tiền" của họ. Vì khi đó, giá khí đốt trên sàn giao dịch châu Âu sẽ cao hơn rất nhiều khi có sự cạnh tranh của LNG Nga trên thị trường. Hiện Hungary đã đồng ý với điều này và hy vọng EU sẽ nhượng bộ trong việc từ bỏ yêu cầu nhập khẩu khí đốt và dầu mỏ qua đường ống của Nga.
Câu chuyện tương tự cũng xảy ra với thỏa thuận hạt nhân dân sự Hungary-Mỹ. Chuyên gia Yushkov cho biết, Budapest cần được miễn trừ khỏi các lệnh trừng phạt đã áp đặt đối với Lukoil - công ty mà Hungary mua dầu qua đường ống Druzhba, có hiệu lực từ ngày 21/11/2025. Vào ngày 22/10, Mỹ đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với các doanh nghiệp năng lượng Nga là Lukoil và Rosneft. Trước đó, các lệnh trừng phạt này đã bị áp cho Gazprom Neft và Surgutneftegaz.
Về LNG, vị chuyên gia này cho rằng, Hungary sẽ phải mua LNG của Mỹ, nhưng sẽ không tự tiêu thụ vì không mang về lợi nhuận. Họ tìm cách bán lại cho những người mua khác sẽ có lợi hơn. Do đó, Hungary rất có thể sẽ đóng vai trò là một bên giao dịch trong trường hợp LNG của Mỹ.
Trong khi đó, về Rosatom của Nga, các chuyên gia ước tính tổn thất của công ty tại thị trường Hungary là không đáng kể. Bộ trưởng Ngoại giao Hungary nhấn mạnh rằng, quá trình đa dạng hóa nguồn cung cấp nhiên liệu hạt nhân không có nghĩa là từ bỏ hợp tác với các đối tác đáng tin cậy, trong trường hợp này là Rosatom, với dự án đang được triển khai xây dựng giai đoạn II của Nhà máy điện hạt nhân Paks.
Ngày 6/11, Rosatom thông báo rằng Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Hungary (HANA) đã cấp các giấy phép cần thiết để Nga bắt đầu xây dựng nhà máy điện hạt nhân Paks II tại Hungary. Các giấy phép này cho phép đổ móng bê tông đầu tiên của Tổ máy số 5 (dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 2/2026). Ngoài ra, giấy phép xây dựng các tòa nhà trên đảo hạt nhân đã được cấp. Để tiếp tục xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Paks II do Rosatom thiết kế, Hungary cũng yêu cầu được miễn trừ các lệnh trừng phạt của Mỹ.
Dự án này đặc biệt quan trọng đối với Hungary, vì nó sẽ tăng công suất điện hạt nhân của đất nước từ 2 GW hiện tại lên 4,4 GW. Tỷ lệ điện được tạo ra bởi các nhà máy điện hạt nhân trong cơ cấu năng lượng của đất nước sẽ đạt 70% khi dự án mới hoàn thành. Nhà máy điện hạt nhân thứ hai dự kiến hoàn thành vào năm 2030 và tuổi thọ dự kiến kéo dài tới 60 năm.
Thỏa thuận Mỹ-Hungary vì thế không chỉ là câu chuyện năng lượng, mà còn là phép thử về khả năng cân bằng giữa áp lực địa chính trị và nhu cầu an ninh năng lượng quốc gia. Hungary đang bước đi trên lằn ranh mỏng – nhưng với những gì đạt được, có thể thấy họ vẫn giữ được thế chủ động trong bàn cờ nhiều tầng cạnh tranh.
